qo’g’irchoq teatri aktyoridan qo’llarining naqadar harakatchan, chiniqqan,
chidamli bo’lishini taqozo etadi. Shuning uchun qo’g’irchoqlarni katta mahorat
bilan
boshqarib, turli mantiqli xatti-harakatlar sodir qilish bilan birga, qo’l
yalang’och holda, qo’lqopli holatda yoki dumaloqcha kiygan holatda turli
harakatlarni
amalga oshirib, turfa obrazlar yaratadi va boy imkoniyatlarini
namoyon etadi. Demak, qo’g’irchoq teatri aktyorning qo’l harakatchanligi cheksiz
imkoniyatlarga ega bo’lishi kerak.
Sahnada bajarilayotgan harakat uch xil holatda bo’ladi:
1. Jismoniy harakat – bajariladigan ishning tashqi holati (kiyinish, gul
taqdim qilish, o’sma qo’yish va boshqalar). Bu harakat asosan psixik
harakatni amalga oshirish uchun moslama sifatida xizmat qiladi.
2. Psixik harakat.
Inson ongiga, ruhiga, holatiga ta’sir qilib, uni
o’zgartirishga olib keladi (tushuntirish, maqtash, rad etish, kulish
va h.k.).
3. So’zli harakat. So’z – bu fikr bayoni. So’z
sahnada aniq maqsadga
erishish vositasi. So’z inson ruhiyatiga, ya’ni intellektiga, tasavvuriga va his-
tuyg’ulariga har tomonlama ta’sir qilish kuchiga ega.
Jismoniy, psixik va so’zli xatti-harakatlarning
barchasi sahnada bir
maqsadga erishish uchun yo’naltiriladi.
Qo’g’irchoq teatrida qo’g’irchoqboz jonsiz o’yinchoqqa jon baxsh etadi.
Qo’g’irchoqboz soatlab oyna oldida mashq qilib, obrazni jonlashtirishga harakat
qiladi. Shuning uchun qo’g’irchoqboz jismoniy sog’lom, qo’l va barmoqlari abjir,
epchil bo’lishi kerak.
Chunki qo’g’irchoqbozning har bir qo’l harakati qahramon fikrini ifodalab
berishi kerak. Qo’g’irchoqboz har xil holatda, tizzalab o’tirgan holatda, yotgan
holda to’siq ortida rol ijro etishi mumkin.
Ishtirokchilarning bo’yiga moslab to’siq yaratish maqsadga muvofiq. To’siq
qanday balandlikda bo’lishidan qat’i nazar, uning ustki qismiga biriktirilgan taxta
(reyka) qo’g’irchoq uchun taxminiy yuradigan maydon hisoblanadi. Aktyor
sahnada qanday yursa, qo’g’irchoq ham shartli maydonda xuddi shunday yurishi
79
kerak, ya’ni reykadan pastga tushib ham, chiqib ham ketmasligi kerak. To’siqdan
qo’g’irchoqni uchdan ikki qismi tomoshabinga aniq ko’rinishi shart. Sahna
ichkarisiga uzoqlashgani sari qo’g’irchoqni balandroq ko’tarish kerak, chunki
to’siqdan uzoqlashganda qo’g’irchoq tomoshabinga kichrayib ko’rinadi.
Qo’g’irchoq teatri dekoratsiyalari ixcham bo’lishi kerak. To’siqda jihozlar
qancha kam bo’lsa shuncha yaxshi, chunki qo’g’irchoqlar harakati va ijrochilari
uchun erkinlik va qulaylik yaratiladi.
Qo’g’irchoq spektaklini musiqasiz
tasavvur qilish qiyin, musiqa parda
ochilganda, yopilganda, ko’rinish o’rtasida, sahna o’zgarishidagi bo’shliqlarni
to’ldirib turadi,
spektaklni mukammalashtiradi
