Qo`g`irchoq-marionetkalar. Marionetka teatri qahramonlari ham turli
materiallardan yasaladi. Detallarni yumshoq o`yinchoq tayyorlash qoidasi bo`yicha
andozaga qarab tikish mumkin. Andoza matoga qo`yiladi, bo`r bilan chizib
chiqiladi, bichiladi, qiyin bo`lmagan detallar tikiladi. Bunday qo`g`irchoqlar bir-
biriga ko`ndalang qilib chalishtirilgan ikki iplar yordamida harakatga keltiriladi.
72
Qo`l qo`g`irchoqlari. Ularning harakat uslubi shundaki, ular qo`lga kiyiladi.
Ko`rsakich barmog`iga – qo`g`irchoqning boshchasi kiyiladi, bosh va o`rta
barmoqlar qo`llar vazifasini bajaradi. Ular uchun detallar (karmoncha, fartukcha,
belbog`cha) bilan bezatilgan ko`ylaklar tikiladi.
Boshchalarni matodan tayyorlash mumkin. Bosh uchun aylana qirqib
olinadi, uning perimetri bo`ylab ipga yig`iladi, asta tortiladi, paxtaga to`ldiriladi va
oxirigacha tortib qo`yiladi. Kichik sharcha ko`rinishidagi buruncha ham xuddi
boshni qilgandek yasaladi; sochlar iplardan, turli matolardan tayyorlanadi.
harakatlanadi.
Katta qo`g`irchoqlar (bola balandligiga qarab) yapaloq yoki hajmli bo`ladi
(ularni porolondan qilgan ma`qul). Bola bo`ynining orqasidan qo`g`irchoqning
boshiga mahkamlangan tasmalar bog`lanadi, bel orqasidan (fartuk kabi)
bog`langan tasmalar esa
qo`g`irchoqning
belbog`iga
qotiriladi. Bola qo`g`irchoqning
73
qo`llari va oyoqlariga tikilgan rezinkalarni kiyib, o`zining bilaklari va to`piqlariga
mahkamlaydi.
Tayoqqa o`rnatiladigan katta qo`g`irchoqlar. Bosh asosiy tayoqga
qotiriladi, qo`llar esa alohida tayoqchalar (yoki qalin simlar) yordamida
harakatlantiriladi. Boshlari pap`e-mashedan, matodan qilinadi. Ko`ylaklar tasma,
lenta, aplikatsiya bilan bezaladi. Ular ko`ylakka yopishtiriladi yoki tikib qo`yiladi.
Soyali teatr. Ijrochining qo`li – personajning gavdasi, o`rta va bosh
barmoqlar – oyoqlari tasvirlanadi.
«Jonli» soyalarni o`z qo`llaringiz yordamida yaratishingiz mumkin. Bunda
harakatlar ifodali va aniq bo`lishi kerak, ijrochilar bir-birini yopib qolmasligi
lozim.
Lampa ekran markazining ro`parasidan joylashadi. Ekrandan lampagacha
masofa ekran enining uzunligiga teng, bc masofasi x ga teng bo`lishi kerak. C
nuqtadan to`g`ri planka (taxta) yordamida tepaga perpendikulyar tortishi,
plankaning balandligi AB masofadan kam bo`lmasligi kerak. Uchburchak chizgich
yordamida plankani c nuqtaga vertikal qo`yamiz, unda ab ga teng masofa
qoldiramiz. Ekran markazi ro`parasidagi nuqta a
1
– lampa.
Ekran istalgan yarimshaffof material (mato,(chizma, rasmdan nusxa olishda
ishlatiladigan shaffof qog`oz yoki gazlama)dan tayyorlanishi mumkin. Faneradan,
kartondan qilingan ramkaga oddiy parda kabi tortiladi, uning orqasidan nur
manbayi o`rnatiladi.
Proyeksion fonarlar (filmoskopning 12 voltli, avtomobil farasining 6
voltli)da qo`llaniladigan chiroqlar (100 Watt) yordamida soyalarni katta ekranda
(2x1,5 m) ko`ramiz. Lampani fanera yoki tunukadan qilingan qutiga joylashtiriladi,
qutining ichi qora bo`yoqqa bo`yaladi.
20
20
Генов Г.В. Теневой театр для самых маленьких. М.: Учпедгиз, 1961. С.95
74
|
