- Variativlik prinsipi. Bolalarda variativ fikrlash, ya`ni masalani hal
qilishning turli variantlari mavjudligini tushunish, qiyin vaziyatdan chiqish yo`lini
izlash, yechimi bo`lmagan vaziyatlar yo`qligini tushunishni rivojlantirishdan
iborat.
- Bolalarning individual xususiyatlarini hisobga olish prinsipi.
Bolalardagi o`ziga xos qobiliyatlarini inobatga olgan holda vazifalar, topshiriqlar
berish va doimiy qo`llab-quvvatlab turishdir.
§ 2. Maktabgacha ta’lim tashkilotida turli yosh guruhlarida sahnalashtirish
faoliyatining asosiy vazifalari
Olimlarning fikricha bola shahsining shakllanishida uning qobiliyati va
ijodkorligi muhim o`rin tutadi. Bolaning iqtidori va bilimini rivojlantirishda o`yin
faoliyati yetakchilik qiladi. O`yin bola uchun erkin va mustaqil faoliyat sifatida
tashkil etilgandagina rivojlantiruvchi va tarbiyaviy ahamiyat kasb etadi.
8
Teatr
san`ati bolalar uchun qiziqarli bo`lib, uning negizini o`yin tashkil etadi.
Sahnalashtirilgan o`yinlar bolada badiiy didni shakllantiruvchi yorqin
emotsional
vositalardan biridir. Sahnalashtirish
faoliyati tasavvurni, bola xotirasi va bola
ijodiyotining barcha turlarini (badiiy-nutqiy, musiqaviy-o`yin, raqs, sahna)
rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu vazifalarni muvaffaqiyatli bajarish uchun
musiqa rahbari bilan tarbiyachi-pedagog hamkorlikda ishlashi talab etiladi.
Musiqa rahbari bolalar bilan nafaqat maxsus sahnalashtirish o`yin-mashqlarini
tashkil etadi, balki sahnalashtirish faoliyati bo`yicha barcha pedagoglargа metodik
yordam ko`rsatadi. Tarbiyachi ifodali o`qish, so`zlash, aktyorlik va rejissorlik
mahoratidan boxabar bo`lishi kerak. Eng asosiy shartlardan biri – tarbiyachining
sodir bo`layotgan barcha jarayonga
munosabati, hissiyotlarning samimiyligi va
tabiiyligidir. Sahnalashtirish faoliyatini tashkil etishda pedagog quyidagi
vazifalarni amalga oshirishi lozim:
8
Генов Г.В. Театр для малышей. М.: Просвещение, 1968. с.72
16
- sahnalashtirish faoliyatida bolalarning ijodiy faolligini rivojlantirish
uchun sharoit yaratish (kattalar oldida chiqish qilganda o`zini erkin
tutish, (
jumladan, uyatchan bolalarga bosh rollarni berish, nutqi zaif
bolalarni jalb etish, har bir bolaning sahnada faol ishtirokini ta`minlash);
- mimika, pantomimika va ifoda vositalari bilan improvizatsiya qilishga
undash (personajlarning xarakterini o`xshatish, o`zining emotsional
holatini, kechinmalarini ko`rsatib berish);
- bolalarni teatr san`atiga qiziqtirish (qo`g`irchoq teatri turlari: stol teatri,
soya teatri, barmoqli va teatrning boshqa janrlari) orqali tanishtirish;
- sahnalashtirish faoliyatini boshqa faoliyat turlari bilan bog`lash
(sahnalashtirish o`yinlarini o`quv tarbiyaviy faoliyat va rivojlanish
markazlarida qo`llash);
- bolalar va kattalarning hamkorlikdagi faoliyati uchun sharoit yaratish
(bolalar, ota-onalar va pedagog-tarbiyachilar ishtirokida qo`girchoq
teatri, katta guruh bolalari teatrini kichiklar
oldida tashkillashtirish va
h.k.).
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida sahnalashtirish faoliyatini tashkil etishda
bolalarning qiziqishlari va takliflarini etiborga olish lozim. Ularni personaj
bilan bogliq harakatlarga o`rgatish maqsadga muvofiq.
Bolalar ertak
qahramonlari rolini ijro etishda unga xos harakatlar qilishlari uchun imkoniyat
yaratish kerak. Bolalardan ijro etayotgan roli haqida taassurotlari so`raladi.
Tarbiyachi-pedagoglar bolalarning ehtiyojlari va imkoniyatlarini hisobga olgan
holda sahnalashtirish jarayonini tashkil etishlari lozim. Buning uchun maktabgacha
ta`lim tashkilotlarida sahnalashtirish faoliyatiga qo`yiladigan
asosiy talablarga
rioya etishlishi zarur:
- Mavzularning mazmuni va turfa xilligi;
- Sahnalashtirish o`yinlarini mustaqil faoliyat va rivojlanish markazlarida
tashkil etish;
- O`yinlargа tayyorgarlik va ijro etishda bolalarning maksimal darajadagi
faolligini ta`minlash;
17
- Sahnalashtirish o`yinlarining barcha bosqichlarida bolalar ва kattalarning
o`zaro hamkorligini ta`minlash.
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida sahnalashtirish
faoliyati turli yosh
guruhlarda tashkil etiladi. Biroq bolalarning ijodiy qobiliyatini rivojlantirishda
ularning o`ziga xos xususiyatini hisobga olish lozim. Quyida turli yosh guruhlarda
sahnalashtirish faoliyatini tashkil etish bo`yicha metodik jihatlarga to`xtalib
o`tamiz.
