133
ashyodan tayyorlangan Sharob yuqori sifatli, haddan tashqari ekstraktiv, bo‘sh
bo‘ladi.
Yuqori sifatli oq xo‘raki sharoblar tabiati yumshoq bo‘lgan Sharobchilik
mintaqalarida ishlab chiqariladi. Mazkur tur
Sharob ishlab chiqarishda
qo‘llaniladigan uzum navlari nihoyatda ko‘p bo‘lishiga qaramasdan har qanday
nav ham yuqori sifatli Sharob tayyorlash uchun yarayvermaydi. Alohida noziklikka
ega bo‘lgan Sharoblar «Risling», «Aligote», «Bihishti», «Soyaki», «Nimrang»,
«Seminon», «Rkasiteli», «Pino» kabi navlardan ishlab chiqariladi. Saqlash
jarayonida ularning sifatlari deyarli o‘zgarmaydi.
Respublikamizning Farg‘ona vodiysi,
Toshkent viloyatining Parkent, CHinoz,
Yangiyo‘l tumanlari, Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo viloyatlarining
tog‘li tumanlarida yuqori sifatli xo‘raki sharobbop uzum navlari o‘stiriladi.
Sifatli
xo‘raki Sharoblar ishlab chiqarish uchun uzum navlarini tanlash, terish va uni
saralash jarayonlarini nazorat qilish katta ahamiyatga ega. Uzumning etilishi,
terish kunini aniqlash va zavodda qabul qilishni
nazorat qilish yuqorida
tavsiflaganimizdek bajariladi.
Oq xo‘raki Sharoblar ishlab chiqarishda uzum boshini presslash jarayonidan
amalda foydalanilmasada, ayrim vaqtlarda qizil nav uzumlardan oq Sharob olishda
bu usul qo‘llaniladi, Sharbatni ajratish uchun uzumni ezganda tagasning (uzum
turpi) qattiq qismlaridagi oshlovchi moddalar bilan Sharbatning boyishiga aslo
yo‘l qo‘ymaslik lozim. Sharbatni ajratish uchun u yoki bu pressdan foydalanish
tayyor mahsulot sifatiga qo‘yiladigan talablarga bog‘liq. Quyidagi tizim nihoyatda nozik
va yuqori sifatli markali Sharoblar ishlab chiqarishga mos keladigan Sharbat beradi:
Lekin ko‘pchilik xo‘jaliklarda o‘rnatilgan presslar
uzlukli va unumdorligi past
bo‘lgani uchun bu liniyani qo‘llashda ma’lum qiyinchiliklar tug‘iladi. SHuning
uchun katta miqdordagi uzumdan markali xo‘raki Sharoblar tayyorlash uchun qayta
ishlash liniyasiga stekatel uskunalarni kiritiladi. Bu uskunalar pressdan oldin
o‘rnatilgani uchun uning unumdorligini ma’lum darajada oshiradi.
134
Xo‘raki Sharoblar oksidlanmagan Sharoblar guruhiga kiradi,
shuning uchun
mezgadan o‘zioqar Sharbat ajratib olish jarayonida iloji boricha uning havo bilan
ta’sirlashuvini kamaytirishga erishish lozim. SHu maqsadda mexanizasiyalashgan
xo‘jaliklarda gidravlik presslar o‘rniga uzluksiz ishlaydigan unumdorligi yuqori
bo‘lgan shnekli presslardan foydalanilmoqda. Bunda ishlab
chiqarish texnologiyasi
quyidagi tizimda bajariladi: markazdan qochma maydalagich-tagas ajratkich —
tezkor o‘zioqar Sharbat ajratish uskunasi — uzluksiz ishlovchi press. Mazkur jihozlar
1970 yillarda faqat oddiy xo‘raki Sharoblar ishlab chiqarishda qo‘llanilar edi.
Keyinchalik ularning konstruksiyalari takomillashtirildi.
