62
Matematika fani ana shunday tarzda bayon qilingan
va bizga qadar yetib
kelgan kitob – Yevklidning “Ibtido” asaridir. Aksiomatik usulga nazariyalarni
ilgari surish (yoki nazariya qurish)da anglashning ilmiy yoki matematikaga o’qitish
usuli sifatida qarash mumkin.
Aksiomatik usulning mohiyati.
Takliflarning haqqoniyligini o’rnatish
usuli
quyidagicha bo’ladi, ya’ni: ba’zi bir takliflar boshlang’ich (aksiomalar) sifatida
qabul qilinadi, aksiomalar ro’yxatiga kirmaydigan boshqa (teorema deb ataladigan)
takliflarni
aniqlashda esa, odatda, xulosaning haqqoniyligini kafolatlaydigan
mantiqiy xulosalardan foydalaniladi.
Bu kabi xulosaviy, ya’ni (deduktiv)
qoidalardan aniq va to’g’ri foydalanish – yaratilgan matematik nazariyani deduktiv
(aksiomatik) tizimga aylantiradi.
Matematik nazariyalar yaratishda aksiomatik usul, agar o’qitish
jarayonida
o’quvchilarning o’zini “kichik teoremalar” yaratishga jalb etish imkoni bo’lsa va
ular asta-sekinlik bilan nazariyani o’rganib borish doirasini kengaytirib borishiga
xizmat qiluvchi imkoniyat yaratilsa, bu holatda u o’qitish deb ataladi.
Aksiomatik usul – o’qitish usuli sifatida o’quvchilarning
bilimini
tizimlashlirishda, “nimadan nima kelib chiqadi?”, degan savolga javob topishda,
matematikaga xos bo’lgan haqqoniy takliflarni o’rnatishda,
mavjud bilimlarni
yangi bilim va anglashlar bilan boyitib borishda muhim ahamiyat kasb etadi.
