22
O’qitish vositalari
– “nima yordamida o’qitish kerak?” degan savolning
javobi. O’qitish vositalariga darslik, turli ko’rsatmali qo’llanmalar, har xil
modellar, kompyuterlar kiradi. Bu borada shuni aytish kerakki,
bu vositalardan
matematika o’qitish da qanday qilib to’g’ri foydalanish mumkinligini aniqlab olish
zarur.
Matematika o’qitishning metodik tizimi deyilganda yuqorida keltirib o’tilgan
va bir-biriga bevosita ta’sir etuvchi beshta elementdan iborat metodik tizim
tushuniladi.
Umumiy o’rta ta’lim maktablarida matematika o’qitishda o’z metodik tizimini
ishlab chiqayotgan har bir o’qituvchi quyidagilardan, ya’ni:
– matematika o’qitishning davlat ta’lim standartida shakllantirilgan
maqsadlardan;
– Matematika o’qitishning mamlakatimizda shakllangan maktab kursi
mazmunga ehtiyotkorlik bilan yondashuvdan;
– fiziologik, pedagogik va psixologik talablarga javob bera oladigan o’qitish
shaklini tanlash zarurligidan;
– zamonaviy pedagogik-psixologik talablariga javob bera oladigan o’qitish
metodini tanlash zarurligidan:
– o’qituvchiga tanlangan shakl va metodlarni qo’llashda yordam beradigan
o’qitish vositalarini izlab topishi zarurligi tushunchalaridan
kelib chiqishi
lozim.
Pedagoglik – ommaviy mutaxassislikdir. Bunday mutaxassis, ya’ni qobiliyatli
pedagog bo’lib yetishish uchun esa inson o’zini o’zi yaxshi tayyorlashi, kasbga
o’ta mehr qo’yishi kerak. Shundagina mahoratli hamda salohiyatli pedagog bo’lib
shakllanishi mumkin.
Matematika o’qitish tizimining amal qilishida bir qator omillar, jumladan,
ta’limning
umumiy maqsadlari, ijtimoiylik va ta’limni ijtimoiylashtirish,
matematikaning
fan
sifatida
rivojlanishi,
matematikaning
amaliyotga
yo’naltirilganligi, yangi ta’lim g’oyalari va texnologiyalari, psixologik tadqiqotlar
23
natijasi ta’sir etadi. Bu omillarning yig’indisi tashqi muhitni tashkil etadi va u
matematika o’qitish tizimiga bevosita ta’sir etadi. Tashqi muhitning ko’plab
komponentlari matematikaga o’qitishning maqsadi orqali unga ta’sir ko’rsatadi.
Matematika o’qitish metodikasi o’z rivojlanish bosqichlarida qator
qiyinchiliklarga duch kelmoqda, bu qiyinchilik
birinchi navbatda maktab
matematikasi va matematika fani o’rtasidagi uzilish, shuningdek, pedagogikaning
falsafa, matematika, mantiq, psixologiya,
biologiya, kibernetika, bundan tashqari
san’at chegarsida bo’linganligi tufayli yuzaga kelmoqda.
Matematika o’qitish uslubining asosiy masalalari quyidagicha:
– matematikaga o’rganish borasida sinflar, mavzular va darslar bo’yicha aniq
maqsadini belgilash;
– o’quv predmetining mazmunini maqsad va o’quvchilarning tushunish
imkoniyatlariga qarab tanlash;
– o’qitishning maqsadga erishishga yo’naltirilgan ratsionalroq metodi va
tashkiliy shaklini ishlab chiqish;
– har bir matematika o’qituvchisi amalda qo’llay oladigan zaruriy o’qitish
vositalarini tanlash.
–matematika o’qitish metodikasi to’rtta savolga javob topishga qaratilgan:
Nima uchun matematika o’qitishi kerak?
Nimani o’rganish kerak? Matematikani qanday qilib o’qitish kerak?
Qanday qilib samarali natijaga erishish kerak?
Matematika
o’qitish
metodikasi
universitetlarning
pedagogika
yo’nalishlarida o’tiladi. U o’zining tuzilishi xususiyatiga ko’ra
shartli
ravishda uchga bo’linadi.
1.
