85
barcha maydonida tartibsiz xolda joylashgan bo’lib, tilni qirg’oqlarida va turida
to’planadi. Ipsimon so’rg’ichlar esa tilning barcha maydonida bir tekisda
joylashgan. Ta’m sezishning murakkabligiga qaramasdan, asosan, sezishlarga
shirin, achchiq kislotalik (nordonlik) xamda sho’r ta’mlarni kiritish kerak.
Bunday ta’mlarni barobar sezish ta’m bilishning xilma-xilligiga olib keladi.
Kolloid eritmalar ko’pincha ta’msiz bo’ladi. Shirinlik ta’mini Hosil qiladigan
moddalar: karbon suvlar, glikollar, ko’p atomli spirtlar, saxarinlar va xokazo.
Achchiqlik ta’mini barcha alkoloidlar, ayrim glyukozalar, efirlar noorganik
tuzlar Hosil qiladi. Nordon ta’mli tildagi so’rg’ichlarga ion vodorodlarning
ta’siri ostida paydo bo’ladi. sho’r ta’mni yod ioni, brom ioni, osh tuzi Hosil
qiladi. Tilning uchi sho’r va shirinlikni, atrofi sho’r va nordonlikni, til asosi
achchiq ta’mni yaxshi sezadi. Shuning uchun Sharobni degustatsiya qilishda
mazasini so’rilayotgan namunani til uchidan boshlab yuqori tomon sekin asta
tatib ko’rishkserak bo’ladi.
Ayrim moddalarning mazasini ancha vaqtgacha og’izda qoladigan (masalan,
saxarin) xinin va boshqalarning ta’siri-boshqalarida- dastlabki ta’mdan keskin farq
qiladigan yangi ta’m paydo bo’lishida (masalan, dastlab achchiq ta’mligini) bilan
xarakterlanadigan marganets, keyinchalik shirin ta’m) berishi mumkin. Sharobing
ta’mini ko’rishda og’izda qoladigan ta’mga ko’ra yot ta’mlarni (mog’or, vodorod
sul’fidli, po’kakli, sichqon xid va boshqalarni) aniqlash mumkin va oson.
