Bog'liq BIJG’ISH MAHSULOTLARINI TEXNIK Ўқув қўлланма тайёр
Zichlikni aniqlash. Moddaning zichligi deb shu modda massasining (m) uning xajmiga (v) bo’lgan
nisbatiga aytiladi.
Moddaning zichligi
ρ bilan belgilanadi va xalqaro birliklar (SI) sistemasiga
asosan kg/m
3
da ,SGS sistemasiga ko’ra gr/ sm
3
da o’lchanadi.
ρ =
v m gr/ sm
3
Zichlik doimiy birlikdir va ushbu moddaning xossasidir. Moddaning massasi
tarozida tortish yo’li bilan aniqlanadi, xajmi esa xajm o’lchagich asboblar
yordamida aniqlanadi. Ishni osonlashtirish uchun zichlikning ro
(ρ) absolyut
miqdori emas, balki dastlabki moddaning nisbiy zichligi degan tushuncha
ishlatiladi. Sinaluvchi moddaning zichligini standart moddaning zichligiga nisbati
nisbiy zichlik deb ataladi.
Suyuq moddalar uchun standart modda sifatida suv olinadi. Moddaning nisbiy
zichligi cheksiz miqdordir. Sinaluvchi suyuqlikning nisbiy zichliginitopish uchun
bir xajmdagi ayni suyuqlik va suvning massasini aniqlab bir yuiriga bo’lish kerak:
d= 2
1
ρ
ρ
= 2
1
vm v m = 2
1
m m bu erda:
d – sinaluvchi suyuqlikning suv zichligiga bo’lgan nisbiy zichligi;
ρ 1 – sinaluvchi suyuqlikning zichligi, gr/sm
3
ρ 2 – suvning zichligi, gr/sm
3
78
m 1 – sinaluvchi moddaning massasi,
m 2 – suvning massasi
v - sinaluvchi moddaning va suvning xajmi, sm
3
sinaluvchi moddaning va suvning xaroratiga ko’ra ularning nisbiy zichligi
o’zgarib turadi, shu sababli ularning nisbiy zichligining belgisiga (d) indekslar
qo’yish kerak:
