Endi masala shartini murakkablik darajasini biroz oshiramiz

177 
tomonga davom ettiramiz. 
DK
׀׀
AC 
ni o’tkazamiz. Ravshanki,
ACKD
parallelogram, unda 
DK
= 6 sm. Ikkinchidan, 
BD

 DK
chunki
 BD

AC
va 
BDK
uchburchak to’g’ri burchakli, u holda 
BK
= 
= 10 sm. Bundan tashqari 
BK
= 
BC
+ 
AD
. Ma’lumki o’rta chiziq BK ning yarmiga teng, ya’ni 5 sm. 
Javob: 5 sm.
II - usul
. 
AD 
ning davomida 
kesishuvchi
CE
׀׀
BD 
ni o’tkazamiz(2-
rasm), bundan 
DBCE
ning parallelogram 
ekanligi kelib chiqadi. Pifagor teoremasiga 
ko’ra 
ASE
uchburchakdan 
AE 
ni 
hisoblaymiz(
CE
׀׀
BD
, biroq 
BD

 AS
, bundan 
SE

 AS
kelib chiqadi): 
AE
= 
= 
= 10 sm. 
AE
= 
a
+ 
b
. 
biroq o’rta chiziq ga teng, ya’ni 5 sm ga 
teng. 
Javob: 5 sm. 
Mustahkamlash uchun savollar 
1.Geometrik shakllarning xususiyatlari haqida so’zlab bering. 
2.Maktab geometriya kursini tavsiflang. 
3. 7-9- sinf geometriya darslarida yana qanday metodlardan foydalangan 
bo’lardingiz? 
 
6.MAKTAB MATEMATIKA KURSIDA TENGLAMA VA 
TENGSIZLIKLAR HAQIDAGI TA’LIMOT 
Maktab matematika kursidagi asosiy tenglama va tengsizliklar turlari va 
ularni ta’riflari. 
 Ta’rif.
Noma’lum son qatnashgan tenglik tenglama deyiladi. 

178 
Ta’rif.
Noma’lum sonning topilgan qiymati berilgan tenglamaning yechimi 
yoki ildizi deyiladi. 
Ta’rif.
Tarkibidagi noma’lum sonlarning yo’l qo’yiladigan har qanday 
qiymatlarida ikkala qismi bir xil son qiymatlarini qabul qiladigan tenglik ayniyat 
deyiladi. 
Tenglama va tengsizliklarni yechish metodikasi. Parametrik usulda 
berilgan kasr-ratsional tenglamalarni yyechish. 
Parametrik usuldagi tenglamalarni yyechish degan so’z tenglamada 
qatnashayotgan parametrlarning yo’l qo’yiladigan barcha qiymatlariga mos 
keluvchi ildizlarni topish demakdir. 
Misol. 
tenglamani yeching. 
Bu tenglama ma’noga ega bo’lishi uchun
va
bo’lishi 
kerak. Tenglamaning har ikkala tomonini
ga ko’paytirilsa
(1) 
Endi a ning qanday qiymatlarida
va
tengliklar
o’rinli 
bo’lishi topiladi 
va
Bu qiymatlarni (1) 
tenglamaga qo’yilsa, a ga nisbatan kvadrat tenglama hosil bo’ladi: 
1)
2) 

179 
Agar parametr 
a=
±6 qiymatni qabul qilsa, berilgan tenglama maxraji nolga 
teng bo’lib, u ma’noga ega bo’lmaydi, shu sababli 
(45-a) x=5a-4.
(1) 
tenglama berilgan tenglamaga teng kuchli bo’lganligi uchun,
a
6 
shartga ko’ra, bu tenglamani quyidagicha yechamiz: 
1. a) Agar 
bo’lsa, 
bo’ladi. Bu holda (1) tenglama bilan 
yechimga ega bo’ladi. 
b) Agar 
bo’lsa, (1) tenglama 
bo’ladi, bu holda tenglama 
yechimga ega emas.
Javob:
2. Agar 
bo’lsa, tenglama yechimga ega emas. 
3. Agar 
bo’lsa, tenglama ma’noga ega bo’lmaydi. 
2-misol. 
tenglamani yeching. 
Javobi: 
1) agar n=-4 bo’lsa, x=8; 2) agar n=-2 bo’lsa, x=4; 
4)
agar n=-1 bo’lsa, x=1; 4) agar n=1 bo’lsa, x=3. 

Download 3,86 Mb.