Termiz davlat universiteti abdullayeva b. S., Djurayeva d. Sh., Djurakulova a. X. Matematika o

209 
o’rganish mumkin emas. Miqdolarda turli ob’ektlarning, borliq dunyonirng 
xossalari aks etgan.
Miqdor bu narsa yoki hodisanig biror xossasi bo’lib, uni boshqa narsa yoki 
hodisaning shu xossasi bilan taqqoslash va ulardan qaysi biri shu xossasaga 
ko’proq darajada ega ekanligini aniqlash mumkin.
Miqdor tushunchasi murakkab tushuncha bo’lib, o’quvchilarning maktabda 
butun o’qish davrida shakllantiradi. Maktabning vazifasi shundaki, u bolalarda 
miqdorlarni o’rganishning intuitiv tushunarli usulini hosil qilishdir, buning 
natijasida bolalarda miqdorlar narsalar va hodisalarning o’lchash bilan bog’liq 
bo’lgan xossalari ekanligi haqida tasavvurlar hosil bo’lishi kerak.
Maktabda bolalarga uzunlik, sig’im, massa, yuz, vaqt haqida dastlabki 
tasavvurlar beriladi.
Har bir miqdorni o’rganish uslubiyatining o’ziga xos xususiyatlari mavjud 
bo’lsa-da, biroq narsaning yoki hodisaning xossalarin o’rganishga umumiy 
yondashish miqdorlarini o’rganishning umumiy uslubiyati haqida gapirish 
imkonini beradi. Bu uslubiyat asosida amaliy usul yotadi. Narsalar bilan ishlash 
asosida, ani1-xissiy qabul qilish qobiliyatiga tayanib, kichik yoshdagi maktab 
o’quvchilarini miqdor uchun umumiy bo’lgan xossalari bilan tanishtirish mumkin.
Miqdorlarni o’rganish bo’yicha darsni tashkil etish re’jasi taxinan bunday: 
I bosqich. Narsaning ko’plab xossalari asosida o’rganilaytgan xossasini 
aniqlash. Bu boskichda urganilayotgan xossalarni takkoslash usulidan 
foydalaniladai. Har bir narsa yakkalab qo’yilmasdan, balki boshqa narsalar bilan 
taqqoslagan holda beriladi .
Daslab taqqoslanayotgan xossalar orasidagi farq keskin bo’lishi lozim. 
Bolalar belgilar orasidagi farqni tushunib olganlaridan so’ng, farq kamaytirilishi 
mumkin. Masalan, bunday taqqoslaymiz: kitoblar solingan portfeli og’irroqmi yoki 
daftarmi, dars uzunroqmi yoki tanaffusmi, sinfxonasi ko’p joyni egallaganmi yoki 
sport zalimi? 

210 
II bosqich. Bir jinsli xossalarni taqqoslashni turli usullar bilan o’tkazish 
mumkin: ko’z bilan ko’rib, xissiy yo’l bilan, ustiga qo’yish bilan, turli o’lchovlar 
yordamida. O’lchovlar yordamida taqqoslash miqdorini beradi.
III bosqich. Atamani kiritish va miqdorning o’lchov birligi bilan tanishtirish.
IV bosqich. O’lchov asbobi bilan va undan foydalanish qoidalari bilan 
tanishtirish.
Har bil miqdor ustida olib borilayotgan ishni tahlil etamiz. 

Download 3,86 Mb.