3.6-rasm. Vibratsion (titratma) konveyerlar chizmasi:
a-bir kuvurli; b-ikki kuvurli.
40-rasm. Inersion (tebranma) konveyer chizmasi:
1-nov; 2-elastik ustunchalar; 3-krivoship mexanizmi.
G’altakli konveyerda (3.8-rasm) ramaga o’z o’klarida erkin aylanadigan g’altaklar kator kilib maxkamlangan. G’altaklar sharikli podshipniklarda o’klarga o’rnatilgan, bu esa konveyerning kiyalik burchagi 2+6 bo’lganida, uni ustidagi idishli va donali yuklar o’z og’irlik kuchi ta’sirida sirpanib xarakatlanishi mumkin. Shuning uchun bu konveyerlarni gravitatsion konveyerlar deb xam ataladi. Burilish joylarida konveyer kiyaligi to’g’ri uchastkadagilarga nisbatan 0,5 +1,0° gacha ko’paytiriladi. G’altaklar orasidagi masofa eng kichik yuk o’lchamining yarmidan katta bo’lmasligi kerak. G’altaklar to’g’ri chizikli (1) va egri chizikli (2, 6) xamda yukni xarakat yo’nalishini o’zgartirish uchun ochiladigan (4) va aylanadigan (5) seksiyalardan iborat. G’altakli konveyerlar ko’p kavatli yuk saklash omborlarida gravitatsion yuk to’plovchi sifatida ko’llaniladi.
41-rasm. G’altakli konveyerlar:
1-to’g’ri chizikli seksiyalar; 2- va 6-egri chizikli seksiyalar; 3-mukim o’kdagi g’altaklar; 4-ochiladigan seksiyalar; 5-aylanadigan seksiyalar.
Konveyerlarning unumdorligini xisoblash nazariyasi. Konveyerlarning asosiy parametrini xisoblash uni muayyan mo’ljaldagi unumdorligiga muvofik eltib beruvchi ishchi organ o’lchamlarini tanlashdan boshlanadi. Тasmali konveyerlarda sochiluvchan va to’kiluvchan yuklarni tashishda tasmaning minimal eni: saralanmagan yuklar uchun
(3.1)
saralangan yuklar uchun:
(3.2)
bu yerda, amax- yuk bo’lagini maksimal o’lchami, mm.
Donali yuklarni eltib berishda tasmani yoki to’shamali plastinkani eni maksimal yuk o’lchamidan 50-5-100 mm ga katta bo’lishi kerak. Тasmaning yoki boshka eltib beruvchi ishchi organning kabul kilingan eni va xarakatlanish tezligi konveyerning zaruriy unumdorligini ta’minlashi kerak.
Donali yuklar uchun barcha turdagi konveyerlarning unumdorligini kuyidagi formula orqali aniqlash mumkin:
t/soat (3.3)
bu yerda, Gyuk - bir dona yuk massasi, kg;
-yuklar orasidagi masofa, m;
- konveyer tasmasining (zanjirining) xarakatlanish tezligi, m/sek.
Sochiluvchan va to’kiluvchan yuklar uchun barcha turdagi konveyerlarning unumdorligi kuyidagi formula orqali xisoblanadi:
t/soat (3.4)
bu yerda, F - eltib berilayotgan yuk uyumi ko’ndalang kesimining yuzasi, m;
- yukning xajmiy massasi, t/m .
Yassi tasmali konveyerlar uchun (3.9-rasm, a) yuk uyumining ko’ndalang kesimining yuzasi kuyidagi formula orqali aniqlanadi:
(3.5)
bu yerda, - yuk ko’taruvchi yassi tasmani yuk bilan maksimal to’lgandagi ko’ndalang kesimi yuzasi, m2;
-yuk ko’taruvchi yassi tasmani yuk bilan to’lishini inobatga oluvchi koeffitsiyent (kuyida to’lish koeffitsiyenti deb yuritiladi);
(0,9-B-0,05) - yukni to’kilib (sochilib) ketishidan xolos bo’lish uchun tasmani ikki chetidagi bo’sh kirg’ok (polya) ni inobatga olgan xolda eltib beruvchi tasma eni, m;
- yukning xarakatdagi tabiiy nishablik burchagi, grad.
Yuklaming xarakatdagi tabiiy nishablik burchagi uning donadorlik tarkibiga, namligiga va tasmaning xarakati paytidagi chaykalishiga va tebranishiga bog’lik bo’ladi. Yuklarning xarakatdagi tabiiy nishablik burchagi, uning osoyishtalikdagi tabiiy nishablik burchagi poyaning 0,4^-0,6 ulushini tashkil etadi, ya’ni:
42-rasm. Konveyerlarning unumdorligini xisoblash uchun chizmalar:
a-sirti tekis tasma; b-novsimon uch g’altakli tasma; d-novsimon besh g’altakli tasma; e-novsimon plastinka.
F ning (3.5) - formuladagi kiymatini (3.4) - formulaga ko’ysak yassi tasmali konveyerlar unumdorligining formulasi kuyidagi ko’rinishda bo’ladi:
(3.6)
Novsimon tasmada uch g’altak tayanchli moslamalar uchun, tayanch g’altaklari gorizontal tekislikka nisbatan P = 20°;
p = 30; va P = 36 kiyalik burchagida 42-rasm, b) va besh g’altak tayanchli tasmalar uchun, tayanch g’altaklari gorizontal tekislikka nisbatan p = 20 va Pi = 54 kiyalik burchagida (42- rasm, d) joylashganida yuk uyumi ko’ndalang kesimining yuzasi F nov aniqlanadi. Novsimon tasmali konveyerlar unumdorligi kuyidagi umumiy ko’rinishga ega bo’ladi:
(3.7)
Тasmani to’lish eni (0,9 • B - 0,05) m kiymatda va g’altaklaming kabul kilingan burchaklari uchun novsimon tasmali konveyerlarni unumdorligini kuyidagi formula orqali xisoblash mumkin:
(3.8)
bu yerda, knov - konveyerning novsimon tasmasidagi yukning ko’ndalang kesimi shakliga bog’lik bo’lgan koeffitsiyent.
Uch g’altakli tayanchlarning gorizontal tekislikka nisbatan kiyalik burchagi P = 20;
P = 30 va P = 36 bo’lganida knovni shunga muvofik: 470-S-550; 550-625; va 585-M555 kiymatlarda kabul kilish mumkin. Besh g’altakli tayanchlar uchun P = 20 va Pi = 54 bo’lganida knov = (600 675) bo’ladi.
Kiya joylashgan konveyerlarning unumdorligi gorizontal joylashgan konveyerlarning unumdorligiga nisbatan bir oz kam bo’lib, uni kuyidagicha aniqlash mumkin:
(3.9)
bu yerda, Kt - tekis joylashgan konveer unumdorligi, t/soat;
- kiya joylashgan konveyer unumdorligini kamayishini inobatga oluvchi koeffitsiyent (kuyida kiyalik koeffitsenti deb yuritiladi).
Kiyalik burchagi 10°+15 bo’lganida kk = 0,95; 16+20° bo’lganida kk = 0,90; va 20 dan yuqori bo’lganida kk = 0,85 kiymatlarda kabul kilinadi.
Sirti yassi plastinkali konveyerlarning unumdorligi, uning eni 0,85-V mikdorigacha to’lganida, kuyidagi formula orqali xisoblash mumkin:
(3.10)
Bortli novsimon plastinkali konveyerlarning unumdorligi esa kuyidagicha aniqlanadi:
(3.11)
bu yerda, - novning yuk bilan to’lishini inobatga oluvchi koeffitsiyent, ( = 0,4+0,6);
- novdagi yukni balandligi, m (3.9-rasm, e) xi = (0,65-5-0,80) • x;
- kiyalik koeffitsiyenti.
Agar konveyer gorizontal joylashgan bo’lsa kiyalik koeffitsiyenti kk = 1,0 kiymatda kabul kilinadi, konveyer gorizontal tekislikka nisbatan 10+20 kiyalik burchagida joylashgan bo’lsa sirti yassi plastinkalar uchun kk = 0,90 va bortli plastinkalar uchun kk = 0,95 va konveyer gorizontal tekislikka nisbatan 20 dan ortiq kiyalik burchakda joylashganida muvofik ravishda kk = 0,85 va kk = 0,90 kiymatlarda kabul kilinadi.
Kirg’ichli konveyerlar unumdorligi kuyidagi formula orqali aniqlanadi:
(3.12)
bu yerda: B - novning ishchi eni, m;
- novning ishchi balandligi, m;
- novning yuk bilan to’lishini inobatga oluvchi koeffitsiyent (= 0,5+0,6 - oson sochiluvchan mayda zarrachali yuklar uchun koeffitsiyentni kam kiymati kabul kilinadi);
- kirg’ichlarni xarakatlanish-tezligi, m/set,
- yukning xajmiy massasi, f/m3;
- kiyalik koeffitsiyenti.
Kiyalik koeffitsiyenti kuyidagi kiymatlarda kabul kilinadi:
kk=0,85 - kiyalik burchagi 10 gacha bo’lganida;
kk=0,70+0,50 - kiyalik burchagi 10 dan 30 gacha bo’lganida;
kk=0,50-:-0,45 - kiyalik burchagi 30 dan 45 gacha bo’lganida.
Vintli, inersion va vibratsion konveyerlarning unumdorligi kuyidagi formula orqali aniqlanadi:
(3.13)
Vintli konveyerlarning unumdorligini xisoblashda yuqoridagi (3.13)-formula F va u o’rniga uni kiymatlari:
(3.14)
bu yerda: D - vintning diametri, m;
- vintning kadami, m;
- vintning aylanish chastotasi, ayl/dak.
Ko’ysak, vintli konveyerlar unumdorligini kuyidagi formula yordamida xisoblash mumkin. Vintli konveyer novini to’lishini inobatga oluvchi koeffitsiyent og’ir abraziv (yegovlab yoyiltirib yuboruvchi) yuklar uchun; p=0,125+0,25; yengil kam abraziv yuklar uchun p=0,32 va yengil abraziv bo’lmagan yuklar uchun =0,4 kiymatlarda kabul kilinadi. Inersion va vibratsion konveyerlar uchun xuddi shu (3.13-formulaga yukni novdagi ko’ndalang kesimi yuzasi kiymati F = b • x ko’yiladi. Yuk katlarni balandligi x=50+100 mm, novni to’lishini inobatga oluvchi koeffitsiyent esa =0,5+0,6 kiymatlarda kabul kilinadi.
|
