46
regionlardan vulkanik jarayonlarning faolligi yer po'stining harakatchanligi bilan
ajralib turadi. Iqlim yil davomida issiq va seryomg'irligi bilan harakterlanadi. Region
asosan markaziy Amerika bo'yni va markaziy Amerika orollariga bo'linadi.
Markaziy Amerika bo'yni asosan shimoliy Amerikaning eng janubdagi
qimlari kirib o'lkaning keng joylari Yukton yarim orolida 860 km dan Panama
bo'ynida 50 km gacha torayadi. O'lkaning katta qismi asosan tog'liklard an iborat
bo'lib uchraydi. O'lka qirg'og'ining harakkatchan so'ngan va so'nmagan
vulqonlar
ko'plab uchraydi. O'lka qirg'og'ining sharqida balandligi 2000-3000 m keladigan
kristalli va burmalangan cho'kindi jinslardan tashkil topgan tog' massivlari
joylashgan. Tog'larning Tinch okeaniga qaraganda qismlarda ko'ploab so'ngan va
no'nmagan vulkan konuslari qad ko'tarib turadi. Takana vulkoni balandligi 4064 m
Taxmulko vulkonning balandligi esa 4217 m bo'lib markaziy Amerikaning eng
baland nuqtasi hisoblanadi. O'lkada harorat yuqori yog'in miqdori ko'p. Past
tekisliklardan tog'larning 1000 m dan yuqori bo'lgan yonbag'rida harakat bir tekisda
bo'ladi. O'rtacha harorat Q200 dan tushmaydi. Faqatgina tahimulka vulqonining
yuqori qismlarida harakat manfiy bo'lib qorli mintaqalar uchraydi. O'lkaning
Atlantika okeani qirg'oqlariga qaragan qismlaida yog'in 2000 mm dan oshadi tog'
yon bag'irlarida 5000 mm gacha yetadi.
Daryolar asosan qisqa va sersuv asosan Tinch
okeaniga quyiladi karib
havzasi va Meksika qo'ltig'iga quyiluvchi daryolar qisqa va sersuvligi bilan
ajraladi. Tinch okean sohili qirg'oqchil bo'lganligidan baland bo'yli o'tlar va
yakka-yakka o'suvchi palmalardan iborat savannalar keng tarqalgan ayniqsa
qirolicha palmasi turlari ko'p. Hayvonot dunyosi boy o'lka janubiy Amerika
o'rmon va savannalaridan yashovchi hayvonlarni uchratish mumkin.
Markaziy
Amerika orollari o'lkasiga Meksika qo'ltig'i va Karib dengizining Atlantika
okeanidan ajratib turuvchi orollar kiritiladi ulardan asosiy va katta katta Antil
orollari bo'lib uning tarkibiga Kuba Gaiti Yamayka Puerto-Riko va Pinos orollari
kiradi. Ulardan himolda Bagama orollari joylashgan bo'lib
ular asosan marjon
orollari hisoblanadi. Undan sharqda shimoldan janubga tomon cho'zilgan vulkanik
kichik Antil orollari joylashgan orollar yer yuzasining katta qismi tog'lar bilan
banddir. Gaiti orolida g'arbdan sharqqa tomon 4 ta tizma cho'zilgan bo'lib unda eng
baland nuqta 3176 m ga yetadi va o'lkaning eng baland nuqtasi hisoblanadi. Kuba
orolidagi Serra-Maestra tog'larining balandligi 2000 m ga yetadi. Orollar iqlimi
issiq va nam tropik iqlidir. Yillik haroratdagi tofovut tog'larning
qishda havo kirib
kelish natijasida harorat Q100 Q 120 gacha pasayishi mumkin. YOg'inlar asosan
yozgi passatlar faoliyati bilan bog'liqdir. Tog'larning sharqiy va janubiy sharqiy
hududlarda yog'in miqdori 3000 mm ga yetsa ichki rayonlarda 1000 m dan kam
yog'adi. Kuzda orollar ustidan siklonlarning o'tishi kuchli dovularning vujudga
kelishiga sabab bo'ladi. Organik dunyosi inson ta'sirida kuchli o'zgargan orollarda
dunyoga mashhur ko'plab dam olish mintaqalari joylashgan.
Savol:
1.
Regiondagi organik dunyosining shakllanishi nimalardan iborat?
2.
Markaziy Amerika orollarining o'ziga hos tomonlarini ajrating ?
