140
ko’rsatkichli darajadan tashkil topgan algebraik ifodadir. Shuning uchun irratsional
ifodaga quyidagicha ta’rif berilgan.
Ta’rif.
Agar berilgan algebraik ifodada ildiz chiqarish amali qatnashsa,
bunday ifoda irratsional ifoda deyiladi.
Irratsional ifodalarni ayniy almashtirish orqali ratsional ifoda ko’rinishiga
keltirish uchun asosan ildiz ostida qatnashayotgan birhad yoki ko’phadni ildiz
ostidan
chiqarish, imkoniyati boricha maxrajni irratsionallikdan qutqarish,
noma’lum o’zgaruvchilar kiritish orqali berilgan irratsional ifodani ratsional ifoda
ko’rinishiga keltirish kabi ishlar qilinadi.
Bundan
tashqari, o’quvchilarga sonning arifmetik ildizi va uning kvadrat
ildizi hamda irratsional ifodalarning xossalari kabi tushunchalar tushuntirib o’tilib,
so’ngra quyidagi ko’rinishdagi misollami yyechish maqsadga muvofiqdir.
1)
2.
1.
Kasrli
irratsional
ifodalarning
maxrajlarini
berilishiga
qarab
irratsionallikdan quyidagicha chiqariladi.
1.
2.
2.
Agar irratsional ifodalar
va
ko’rishlarda
berilgan bo’lsa, ularning irratsionallikdan quyidagicha chiqariladi.
1.
...
3. Agar irratsional ifoda
va
ko’rinishlarda berilgan bo’lsa,
ularning maxrajlari irratsionallikdan quyidagicha chiqariladi:
.
141
1.
Agar
irratsional ifoda
ko’rinishda berilgan bo’lsa, uning
maxraji irratsionallikdan quyidagicha chiqariladi:
5. Agar
ifoda berilgan bo’lsa, uning maxraji
irratsionallikdan quyidagicha
chiqariladi, agar ab=cd bo’lsa,
5.
Murakkab ildiz formulasi quyidagichadir:
Misol. Ifodani soddalashtiring.
