Termiz davlat universiteti abdullayeva b. S., Djurayeva d. Sh., Djurakulova a. X. Matematika o

227 
so’zlar birikmasi bo’lib(yo’l, usul) yo’lga olib chiquvchi usul ma’nosini 
anglatadai. Platon va Aristotel bu so’zlardan natijaga erishish uchun zarur bo’lgan 
matematik amallar, operatsiyalar to’plami ma’nosida foydalangan.
Analogiya metodini qo’llash berilgan masalaga o’xshash bo’lgan masalani 
yuzaga keltiradi. Umlashtirish metodi orqali masala tuzilishi bilan analogiyadan 
farqli tomoni shundaki, hosil bo’lgan masala qaralgan masaladan ma’lum darajada 
murakkabroq bo’lsa. analogiya metodi har doim ham analogiya metodini to’la 
qo’llashga asoslanmaydi. Masalan, 7-sinfda o’zgaruvchi ifodalar mavzusi 
o’rganilganda va
kasrlarni yig’indisini topish uchun yordamchi 
va
kasrlarni yig’indisini topish maqsadga muvofiqdir. 8-sinf o’quvchilariga yegipet 
uchburchagiga o’xshash 
sonlarni topishni talab etish mumkin.
tengliklardan
pifagor sonlarini hosil 
qilamiz. Bu yerda shunga o’xshash n son uchun formula topish mumkinmi degan 
savolning 
qo’yilishi 
tabiiy? 
Javob 
qoniqarli 
– 
formula 
bor: 
Analogiyada planimetrik masaladan stereometriyada foydalanish ancha 
foydali deb e’tirof etadi Yu.M. Kolyagin.
Masala
. To’rtta ixtiyoriy tekislik fazoni 
nechta qismga ajratishi mumkin?
Yyechish. To’rtta tekislik tekislikda 
uchta kesishuvchi to’g’ri chiziqni eslatuvchi 
tetraedrni 
aniqlaydi. 
Bunda 
berilgan 
masalaga 
o’xshash bo’lgan yordamchi 
masala paydo bo’ladi: uchta ixtiyoriy to’g’ri chiziq 
tekislikni nechta qismga ajratadi? Avval yordamchi masalani yyechish zarur. 
Umumiy holda 3 ta to’g’ri chiziq tekislikni 7 ta qismga bo’lishi mumkin. Ulardan 
biri chegaralangan(uchburchakning ichki qismi), qolganlari chegaralanmagan 
tekislikning qismlari, bundaylari uchburchak tomoniga ko’ra yoki tomonlarining 

228 
davomi bo’yicha ichki sohaning umumiy chegarasiga ega 6 ta. Bunday holda 
tekislik 1+3+3=7 qismga bo’lingan bo’ladi. Umumiy holda to’rtta tekislik fazoni 
quyidagi qismlarga ajratishi mumkin: ulardan biri tetraedrning ichki tomoni bilan 
chegaralangan. Fazoning chegaralanmagan qismlari tetraedrning yoqlari ichki 
sohasi bilan umumiy chegaraga ega bo’ladigani(4 qismi), yoki qirraga nisbatn(6 
qism), yoki uchlar orqali o’tuvchi tekislikka nisbatan(yana 4 ta qism). Bunday 
holda fazo jami 1+4+6+4=15 qismga ajraladi. Planimetriyaga oid figura bilan 
streometriyaga oid analogik figuralar orasidagi analogik xossalarni o’rganish 
mumkin.
To’g’ri burchakli piramidani tahlil qilaylik.

Download 3,86 Mb.