|
-Mavzu : Hayot mohiyati va tiriklikning xususiyatlari
|
| bet | 39/69 | | Sana | 27.08.2024 | | Hajmi | 5,57 Mb. | | #269907 |
Bog'liq BIOLOGIYA FANI MAJMUA(1)2-Mavzu : Hayot mohiyati va tiriklikning xususiyatlari
1.Hayotning mohiyati
Reja : 2.Hayotning asosiy xossalari
3.Hayotning tuzilish darajalari
Hayot mohiyati. Biologiya fani taraqqiyoti davomida juda ko‘p olimlar
hayotga ta’rif berishga harakat qilishgan: hayot – biosferani hosil qiladi va
o‘zgartiradi, hayot – tirik organizmlarda hayotiy jarayonlarning sodir bo‘lishi,
hayot – bu tirik organizmlarning irsiy axborotni avloddan avlodga o‘tkazish orqali o‘z-o‘zini barpo etadigan jarayon. Hayotning mohiyati juda keng tushunchadir. M. V. Volkenshteyn ta’rifi nbo‘yicha: «Yerda mavjud bo‘lgan tirik organizmlar, biopolimerlar: oqsil va
nuklein kislotalardan tuzilgan. Ular o‘z-o‘zini idora etadigan, yarata oladigan
ochiq sistemalardir». Mazkur ta’rifga ko‘ra, tirik organizmlar tashqi muhitdan kerakli oziq moddalarni qabul qiladi, keraksiz mahsulotlarni ayirib chiqaradi, nuklein kislotalarda kodlangan irsiy axborot asosida oqsillar sintezini amalga oshiradi, ekologik muhitda o‘sib rivojlanadi va ko‘payadi.
Hayotning asosiy xossalari. Har bir tirik organizm bir-biri bilan
chambarchas, tartibli munosabatda bo‘lgan tuzilmalardan tashkil topgan yaxlit
tizim (sistema) bo‘lib, o‘ziga xos, ya’ni anorganik tabiatdan farq qiluvchi
xossa va xususiyatlarga ega.
Kimyoviy tarkibning birligi. Barcha tirik organizmlar tarkibiga kiruvchi
kimyoviy elementlarning 90% dan ortig‘i asosan to‘rt xil: uglerod, kislorod, vodorod va azot elementlaridan tashkil topgan. Bu elementlar barcha tirik organizmlar tarkibiga kiruvchi organik birikmalar, masalan, oqsillar, nuklein kislotalar, lipidlar, uglevodlarni hosil qiladi.
Strukturaviy tuzilish birligi. Barcha tirik organizmlar hujayradan tuzilgan
bo‘lib, hujayra tiriklikning tuzilish, funksional va rivojlanish birligi hisoblanadi.
Ochiq sistemaligi. Barcha tirik organizmlar muntazam ravishda tashqi
muhit bilan energiya va moddalar almashinuviga ega bo‘lgan ochiq sistemadir.
|
| |
