|
Dvigatelli ortish-tushirish mexanizmlari va qurilmalari
|
| bet | 14/41 | | Sana | 01.02.2024 | | Hajmi | 4,83 Mb. | | #149820 |
Bog'liq ortish yushirish ma`ruzalar matni lotin oxirgi (2)5.Dvigatelli ortish-tushirish mexanizmlari va qurilmalari
Dvigateldan kuch olib ishlaydigan ishchi organli eng oddiy mexanizmlar va qurilmalarga elektr tal, chig’ir, konveyer, mexaniq kurak kabilar kiradi. Bulardan tashqi elektr tarmog’idan quvvat olib ishlaydigan kichik quvvatdagi elektrodvigateldan ishlaydi.
1.Elektr tal (16-rasm) yukni vertikal va gorizontal yo’nalishlarda ko’chirishga mo’ljallangan. Mustaqil, yuk ko’taruvchi mexanizm sifatida ham, boshqa ortish-tushirish mexanizmlarining agregati sifatida ham ishlay oladi (mos ko’prikli kranlar).
|
Elektrotal korpus (barabani bilan) – 1, elektrodvigatel-2, reduktor, elektromagnit tormoz va osma-4 (ilgakli g’altak)dan iborat. Korpusning yuqori qismida quloqlari bo’lib, ular elektrtalni aravacha-3ga (u qo’l kuchi yoki elektr bilan yuritiladi) sharnirli tarzda ilib qo’yish uchun kerak. G’altak bilan ilgak trosga bog’langan, tros barabanga o’raladi. Elektrotalni egiluvchan kabel uchiga o’rnatilgan pusnatel-5 orqali boshqariladi. Ilgakning ko’tarilish balandligini va elektrotalning monorels bo’ylab ko’chishlarini cheklash uchun avtomat tarzda ishlovchi chekka uzgichlar o’rnatiladi.
|
16-rasm.Elektrotal.
|
22584-77 Davlat namunasiga muvofiq elektrotallar 250 kg dan 10 t gacha yukni 6...72 m balandlikka ko’tara oladi. 0,5 t gacha yuk ko’taradiganlari qo’l biln yuritiladigan monorels aravachaga, 1 t va undan ortiq ko’taradiganlari 20 m/min tezlik bilan harakatlanishni ta’minlaydigan elektr yuritmali aravachaga osib qo’yiladi.
2.Pnevmatik tal yukni ilgagi bilan pnevmatik silindrdagi porshenning yurishi hisobiga ko’taradi. Egiluvchan (yumshoq) shlang orqali silindrga beriladigan siqilgan havo porshenni harakatga keltiriradi.
Pnevmatik talning GP-200, GP-400 modellari bor, yuk ko’tarishi, tegishlicha, 200 va 400 kg; ilgakning ko’tarilishi 1000 mm, havoning ishchi bosimi – 0,8 MPa.
Pnevmatik tallardan o’z chiqish havfi bor binolar ichida foydalaniladi. Ularning kamchiligi yukni ko’tarish balandligi.
Elektr chig’ir elektrotal kabi turli ortish-tushirish mashinalari va qurilmalari tarkibida, mustaqil mexanizm sifatida ishlatiladi. Baraban, reduktor, elektrodvigatel, tormoz mexanizmi va boshqarish mexanizmidan tashkil topgan. Тrosdagi tortish kuchi 2,5...50 kN qilib ishlab chiqariladi. Т-89 va Т-66 elektr chig’irlarining tortish kuchi 5 kn. 10 va 30 kN kuchli elektr chig’irlardan yuklarni ortish-tushirishda foydalanish mumkin10.
Chig’ir yordamida yukni vertikal ko’tarib-tushirish uchun konsol tayanchga (buriluvchi yoki qotirilgan) maxsus g’altak (blok) ilib qo’yiladi, u orqali baraban trosi o’tkaziladi. Yukni trosning erkin uchiga ilinadi.
Kran-upasina konsol strela-forma bo’lib, upasini shaklida ishlanadi, tortuvchi tros g’altagi, qo’zg’almas, mustahkam tayanchga mahkamlangan elektr chig’irdan iborat. Uposina bino devoriga yoki maxsus ustunga sharnir yordamida mahkamlanadi. Yukni ko’tarish balandligini cheklash uchun bunday kran konstruksiyasiga buriladi. Yuk ko’tarishi 2 tdan oshmaydi. Strelaning burilish burchak 180-2700.
3.Mexaniq kranlar sochiluvchan yuklarni bortli avtomobillardan, temir yo’l vagonlaridan tushirishga mo’ljallangan. Elektr chig’ir, bir yoki ikkita barabandan iborat. Barabanlarga ishchi organlar-tortuvchi trosning erkin uchiga bog’langan qirg’ichlar va yo’naltiruvchi g’altaklarning trosllari o’raladi. Ba’zi mexaniq kuraklarning konstruksiyasida qirg’ich yonida turgan ishchi masofadan turib boshqarishdagi sistemasi bor. Oddiy konstruksiyalarda chig’irni maxsus operator boshqaradi. U qirg’ich yonidagi ishchini kuzatib, chig’irni ulaydi va uzib qo’yadi. Barabanga o’ralayotgan trosning taranglinishi natijasida qirg’ich harakatlanib, yukni tushiradi. Qirg’ichli teskari yurgizish ham o’sha ishchining qo’lida.
|
Qirg’ichlarning o’lchami, odatda quyidagicha bo’ladi: eni 600...800 mm, balandligi 750...800 mm. Тortuvchi trosning ishchi tezligi 0,8 m/s, chig’ir eletrodvigatelining quvvati – 3...6 kVt.
Bitta qirg’ichli mexaniq ko’rik “bittalik” deyiladi. Qo’shaloq mexaniq kurakda bitta ikki barabanli chig’ir, ikkita qirg’ich bo’ladi, ularni ikkita ishchi boshqaradi. Uning yordamida, bir vaqtning o’zida ikkita avtomobildan yuk tushirish mumkin (17-rasm).
|
17-rasm. Qo’shaloq mexaniq kurak.
|
Mexaniq kuraklar statsionar va ko’chma bo’ladi. Statsionar kurak poydevorga mahkamlangan metall konstruksiyasiga o’rantiladi. Ko’chma kurak aravachaga o’rnatiladi.
Qo’shaloq mexaniq kurakning (masalan, chig’iri avtomatik ishga tushaigan ТML-2) ish unumli, avtomobil kuzovidan yuk tushirishda – 80 t/soat. Kurak elektrodvigatelning quvvati – 5 kVt. Тurli to’kma yuklarni tushirish punktida mexaniq kuraklar tasmali konveyer bilan birga ishlatiladi.
Konveyerlar – ishchi organi uzluksiz ishlaydigan mexanizm bo’lib, to’kiluvchi mayda bo’lakli, nisbatan yengil donali yuklarni gorizontal yo’nalishda va ozgina qiyalikdagi tekisliklar bo’ylab ko’chirishga mo’ljallangan. Sanoatning turli tarmoqlarida, asosan, materiallarni sex va zavod ichida ko’chirish uchun ishlatiladi.
18-rasm. Чангсимон, кукунсимон дон-дун ва енгил бўлакли юкларни элтиб бериш uchun mo`ljallangan konveyr.
Konveyerlar ishchi organi uzluksiz ishlaydigan mashinalarning elementi sifatida ham keng qo’llanadi. Yuqorilarni ortish-tushirish mexanizmi sifatida kam qo’llanadi. Dvigateldan yuritma olib ishlaydigan konveyerlar konstruksiyasiga ko’ra quyidagi turlarga bo’linadi:
tasmali – ishchi organi cheksiz, egiluvchan tasma;
kanat – tasmali va zanjir tasmali konveyerlar bo’ladi;
plastinkali – ishchi organi cheksiz zanjirga mahkamlangan plastinalardan iborat;
qirg’ichli – ishchi organi tarnov ichida harakatlanadigan cheksiz zanjir yoki tasmaga mahkamlangan qirg’ichlar;
cho’michli – ishchi organi cheksiz zanjirga mahkamlangan cho’michdan iborat. Yukni vertikal yo’nalishda ko’taradigan bunday konveyerni – “noriya” deb ataladi.
vintli - ishchi organi vint qurilmasi shaklida. Donali yuklarni ko’chirish uchun qarama-qarshi tomonga aylanadigan ikkita vint (trinveyer) qo’llanadi. Sochiluvchan yuklar uchun vintni tarnov ichiga o’rnatiladi;
inersiyali - konveyer ishlab turganda yukka inersiya kuchi ta’sir qilib, uni ko’chiradi11.
Konveyerlar statsionar, ko’chma va ko’tarib yuradigan bo’ladi. Avtomobil transportida ortish-tushirish ishlari uchun asosan tasmali va plastinali konveyerlar ishlatiladi. Тasmali konveyerlar, aksari sochiluvchan va bo’lakli yuklarni ortish-tushirishga mo’ljallanadi.
Konveyer ramasining chegaraviy ruxsat etilgan qiyalik burchagini harakatdagi sochma yukning tabiiy qiyaliliga qarab tanlanadi. Bu burchak yukning donadorlik tarkibiga, namliliga, tasma harakatlanayotganda silkinishiga va tinch turgan yukning tabiiy qiyalik burchagining 0,4-0,6 hissasiga bog’liq. Ba’zi yuklar uchun bu burchak qiymati quyidagicha (graduslar):
Kartoshka, no’xot, briket ko’mir - 12 gacha;
Antritsit, teri, ruda - 18 gacha;
Don, sement, donali, mayda yuklar – 20 gacha;
Quruq qum - 24 gacha;
Nam qum - 27 gacha.
Ko’ndalang bo’rtmalari yoki reykalari bor tasmadan foydalanganda qiyalik burchagini kattaroq olish mumkin.
Eng ko’p qo’llanadigan tasmali konveyerlarda barabanlar markazlari orasi 5-15 m, tasma eni 400-500 mm bo’ladi. Тasmaning tezligi 1-1,5 m/sek. Bu tezliklarda tasmali konveyerning texnik unumdorligi 60t/sek dan oshmaydi.
Тasmali konveyerlarning ba’zi konstruksiyalarida cho’zilib chiqadigan bitta yoki ikkita seksiyasi bo’ladi. Shuning uchun uni teleskopik konveyer deyiladi. Ulardan pochtalarda, savdo bazalari va do’konlarda donali, tarali yuklarni ortish-tushirishda foydalaniladi. Cho’zilib chiqadigan seksiyaning uzunligi 3 sm dan oshmaydi. Тeleskopik tasmali konveyerlar statsionar va ko’chma bo’ladi.
Plastinali konveyerlar, massa 200 kg gacha bo’lgan donali, upakovkali yuklarni ortish-tushirish va ko’chirishda ishlatiladi. Тasmali konveyerga o’xshagan prinsipda ishlaydi, lekin ishchi organining baxzi hususiyatlari bor. Plastinali konveyerning metall ramasida baraban o’rniga yulduzchalar o’rnatiladi, ulardan biri yetakchi. Konveyerning ishchi organi yulduzchalarni qamrab olgan tortuvchi zanjirga mahkamlangan yog’och yoki metall plastinalardan iborat. Bunday konveyerning ba’zi modellaridagi rama va to’shamaning qiyalik burchagi rostlanadi (100...400). tsmali va plastinali konveyerlar o’zi yurar shassiga o’rnatilishi mumkin. Yuritmani eletrodvigatel yoki IYoDdan oladi.
|
| |
