2.11-rasm.
Stok xarakteristikasida ishchi nuqtalarning joylashishi.
I
ST
tokni VT1 ning kanal qarshiligi
)]
(
/[
1
01
1
1
U
U
B
R
ZI
−
=
ga
koʻpaytirib va
U
ZI1
=
E
M
deb faraz qilib, qoldiq kuchlanishni aniqlash
mumkin:
01
2
02
1
2
)
(
2
U
E
U
E
B
B
U
М
М
QOL
−
−
=
. (2.12)
(2.12) formuladan
koʻrinib turibdi-ki, qoldiq kuchlanish qiymatini
kamaytirish uchun
B
2
<<
B
1
boʻlishi kerak. Eslatib oʻtamiz,
tranzistorning nisbiy tiklik qiymati
B
birinchi navbatda kanal kengligi
Z
ni uning uzunligi
L
ga nisbati (
Z
/
L
) bilan aniqlanadi. Bundan qayta
ulanuvchi tranzistorning
Z
/
L
qiymati imkon qadar katta, yuklama vazi-
fasini bajaruvchi tranzistorniki esa, imkon boricha kichik
boʻlishi
kerakligi kelib chiqadi. Texnologik jihatdan kalitlarda
B
1
/
B
2
= 50 ÷ 100
ta’minlanadi. Kalitdagi statik rejim va
oʻtish jarayonlarining tahlili koʻr-
satadiki, tezkorligi va iste’mol quvvati nuqtayi nazaridan
E
M
= (2÷3)
U
0
kuchlanish manbai optimal hisoblanadi. Mazkur shartlarda qoldiq kuch-
lanish 50÷100 mV
oraligʻida yotadi.
Komplementar MDYA –– tranzistorli elektron kalit.
Bir turdagi
MDYA – tranzistorlarda hosil qilingan kalitlarning kamchiligi shundaki,
tranzistor ochiq
boʻlgan statik rejimda kalitdan doim tok oqib oʻtadi.
Komplementar, ya’ni
oʻtkazuvchanlik kanallari turi qarama-qarshi boʻl-
72
gan MDYA – tranzistorlar asosida tayyorlangan elektron kalit bu
kamchilikdan holi (2.12-rasm). QUE sifatida
n
–kanali induksiyalangan
MDYA – tranzistor (VT1), YuE sifatida esa
p
– kanali induksiyalangan
MDYA – tranzistor (VT2)
qoʻllanilgan. QUE sifatida
n
–MDYA –
tranzistorning asosi kuchlanish manbaining musbat qutbiga,
p
–MDYA –
tranzistorning asosi esa sxemaning umumiy nuqtasiga ulanadi. Kirish
signali ikkala tranzistorning zatvorlariga bir vaqtda beriladi. Sxema
quyidagicha ishlaydi. Agar
U
KIR
=0
boʻlsa, u holda,
U
ZI1
=0
boʻladi,
demak,
n
–MDYA – tranzistorda kanal induksiyalanmaydi, ya’ni
tranzistor berk holatda
boʻladi. Bu vaqtda VT2 ning zatvorida
М
М
КIR
ZI
E
E
U
U
−
=
−
=
2
< 0
boʻladi.
Bu vaqtda chiqish kuchlanishi manba kuchlanishiga deyarli teng
b
oʻladi:
М
SI
М
CHIQ
E
U
E
U
≈
−
=
2
.
U
KIR
=
E
M
boʻlsin. U holda,,
U
ZI1
>
U
01
,
U
ZI2
= 0
boʻladi. Demak,
n
– MDYA tranzistorda kanal induksiyalanadi, ya’ni VT1 ochiq,
p
–
MDYA tranzistor, ya’ni VT2 esa berk
boʻladi.
Bu vaqtda umumiy zanjirdagi tok avvalgidek
I
QOL
ga teng
boʻladi.
Kalit chiqishidagi qoldiq kuchlanish (2.12) ifodadan indekslar
oʻrnini
almashtirib aniqlanadi:
(
)
mkV
U
E
B
I
U
М
QOL
QOL
3
2
)
(
01
1
2
1
÷
≈
−
=
.
Qoldiq kuchlanishning kichikligi komplementar kalitlarning
afzalligi hisoblanadi. Sxema ikkala holatda ham quvvat iste’mol
qilmasligi bu kalitlarning yana bir afzalligi hisoblanadi.
2.12-rasm. KMDYA tranzistorli elektron kalit (invertor).
|
