3
KIRISH
Hozirgi kunda telekommunikatsiya va axborotlashtirish tizimining
rivojlanish darajasi tom ma’noda mikroelektronika va nanoelektronika
maxsulotlarining ularda qoʻllanilish darajasiga bogʻliq.
Birinchi IMSlar 1958 – yilda yaratildi. IMSlarning hajmi ihcham,
ogʻirligi kam, energiya sarfi kichik, ishonchliligi yuqori boʻlib, hozirgi
kunda uch konstruktiv-texnologik variantlarda yaratilmoqda: qalin va
yupqa pardali, yarim
oʻtkazgichli va gibrid.
1965 – yildan buyon mikroelektronikaning rivoji G. Mur qonuniga
muvofiq
bormoqda, ya’ni har ikki yilda zamonaviy IMSlardagi
elementlar soni ikki marta ortmoqda. Hozirgi kunda elementlar soni
10
6
÷10
9
ta
boʻlgan oʻta yuqori (OʻYuIS) va giga yuqori (GYuIS)
IMSlar ishlab chiqarilmoqda.
Mikroelektronikaning qariyb yarim asrlik rivojlanish davri
mobaynida IMSlarning keng nomenklaturasi ishlab chiqildi.
Telekommunikatsiya va axborot-kommunikatsiya
tizimlarini loyiha-
lovchi va ekspluatatsiya qiluvchi mutaxassislar uchun zamonaviy
mikroelektron element bazaning imkoniyatlari haqidagi bilimlarga ega
boʻlish muhim.
Integral mikroelektronika rivojining fizik chegaralari mavjudligi
sababli, hozirgi kunda an’anaviy mikroelektronika bilan bir qatorda
elektronikaning yangi yoʻnalishi – nanoelektronika jadal rivojlanmoqda.
Nanoelektronika
oʻlchamlari 0,1 dan 100 nm gacha boʻlgan
yarimoʻtkazgich tuzilmalar elektronikasi boʻlib, mikroelektronikaning
mikrominiatyurlas
h yoʻlidagi mantiqiy davomi hisoblanadi. U qattiq
jism fizikasi, kvant
elektronikasi, fizikaviy-kimyo va
yarimoʻtkazgichlar elektronikasining soʻnggi yutuqlari negizidagi qattiq
jismli texnologiyaning bir qismini tashkil etadi.
Soʻnggi yillarda nanoelektronikada muhim amaliy natijalarga
erishildi, ya’ni zamonaviy telekommunikatsiya va axborot tizimlarning
negiz elementlarini tashkil etuvchi: geterotuzilmalar asosida yuqori
samaradorlikka ega lazerlar va
nurlanuvchi diodlar yaratildi;
fotoqabulqilgichlar, o
ʻta yuqori chastotali tranzistorlar, bir elektronli
4
tranzistorlar, turli xil sensorlar hamda boshqalar yaratildi. Nanoelektron
OʻYuIS va GYuIS mikroprotsessorlarni ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyildi.
Shvetsiya Qirolligi fanlar akademiyasi ilmiy ishlarida tezkor
tranzistorlar, lazerlar, integral mikrosxemalar (chiplar) va
boshqalarni
ishlab chiqish bilan zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiya-
lariga asos solgan olimlar: J.I. Alferov, G. Kremer, Dj.S. Kilbini Nobel
mukofoti bilan taqdirladi.
Integral mikroelektronika va nanoelektronika
bilan bir vaqtda
