75
asosiy tovarlar bilan birgalikda ishlatiladigan tovarlarni
mukammallashtirish yoki
yangilarini yaratiø;
sotib olish sharoitlarini va iste`molchi tomonidan tovarning keyingi ishlatilishini
yaxshilaø.
Raqobatbardoshlikni baholash "sifat-narx" ko'rsatkichlarini
raqobatchi tovarlar bilan
taqqoslash asosida amalga oshiriladi (me`yorlar, namunalar va hokazolar).
Buning uchun ishlab chiqaruvchi raqobatbardoshlikning ikkita asosiy omillari - narx (narx
ko'rsatkichlari) va sifat (narxsiz ko'rsatkichlar)ning ichki tarkibini aniqlashi zarur. Bu omillarning
o'lchamlarini hisoblab va muayyan strategiyani tanlab, raqobatbardoshlik ko'rsatkichlarini nisbatan
oshirish orqali ularga ta`sir etish mumkin.
Narx omillari iste`molchining mahsulotni sotib olish va
ishlatish muddati davomida
foydalanish xarajatlarining to'liq strukturasi bilan tavsiflanadi va mahsulotning xususiyatlari, uni
sotib olish va ishlatish sharoitlari bilan belgilanadi. Iste`molchining jami xarajatlari umumiy holda
bir vaqtli va joriy xarajatlarni o'z ichiga oladi.
Bir vaqtli xarajatlar - bu mahsulotni sotib olish (mahsulot narxi); soliq yig'imlari;
transportlash, yig'ish, o'rnatish, sinab ishga tushirish xarajatlari (agar ular mahsulot narxiga
kiritilmagan bo'lsa).
Joriy xarajatlar quyidagilarni o'z ichiga oladi: xizmat ko'rsatuvchi xodimlarning mehnatiga
haq to'lash; yoqilg'i
va energiya xarajatlari; asosiy va yordamchi materiallar;
texnik va boshqa
hujjatlarni olish va xodimlarni o'qitish xarajatlari.
