• 7.6. Daryo suvining minerallashuvi va erigan moddalar oqimini hisoblash
  • WU = W ^
  • Gidrome triy a




    Download 46,03 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet87/120
    Sana08.02.2024
    Hajmi46,03 Mb.
    #153044
    1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   120
    Bog'liq
    28. Gidrometriya. Xikmatov F

    Y d , P, 
    d
    — - >
    100
    bu yerda: d i - ayrim fraksiyalar diametri, mm da; P, -  shu fraksi-
    yaga kiruvchi oqiziqlar og‘irligining umumiy og‘irlikka nisbatan 
    foizlarda aniqlangan qiymati.
    7.6. Daryo suvining minerallashuvi va erigan moddalar 
    oqimini hisoblash
    Daryolar suvida m a’lum miqdorda organik va noorganik 
    moddalar ionli-molekulyar yoki kolloid holatda uchraydi. U lam ing 
    m a’lum bir hududdan m a’lum vaqt davomida daryolar suvi bilan 
    oqizilib ketgan miqdori erigan moddalar oqimini tashkil etadi. 
    Erigan moddalar oqimining eng katta qismini ionli oqim tashkil 
    etadi.
    Asosiy ionlar sarfi ( QL, ) quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
    Q v = Q H u ’
    bu yerda Q - suv sarfi, m3/s; y o i-m' ncra" asluiv darajasi, mg/l.
    Ionlar sarfi kg/s da ifodalanadi.
    M a’lum vaqt davomidagi ionli oqim (WL, ) hajmi tonnalarda 
    ifodalanadi va quyidagicha hisoblanadi:
    150


    W r = Q v - T
    ,
    ifodadagi T - hisoblash davri (oy, yil, k o ‘p yil) bo‘lib, sekiind- 
    larda ifodalanadi.
    Ionli oqim miqdorini quyidagi kattalik yordam ida ham 
    aniqlash mumkin:
    WU = W ^  .
    bu yerda: W - hisoblash davri (oy, yil) dagi suv oqimi hajm i (nr3); 
    'J'U -  shu davr uchun minerallashuv darajasining o 'rtac h a qiymati 
    (mg/1).
    Daryoning m a’lum bir hisob davridagi (oy, yil, fasl) ionli 
    oqimining havzaning birlik yuzasiga to ‘g ‘ri keladigan miqdori 
    ionli oqim moduli deb ataladi, uni quyidagi ifodalar bilan hisoblash 
    mumkin:
    M = %
    l
    yoki 
    = 0 ,0 3 1 5 A /- £ t/ ,
    F
    ifodalardagi F - daryo havzasining maydoni (km2), — suvning 
    oqim moduli (l/s-km 2), £ [ / - hisoblash davridagi minerallashuv
    darajasining 
    o'rtacha 
    qiymati 
    (mg/1). 
    Ionli 
    oqiin 
    moduli 
    lonna/km2- yil, tonna/km2■
    oy kattaliklar bilan ifodalanadi.
    Bayon etilgan yo'l bilan organik moddalar, biogen elem entlar 
    oqimi ko'rsatkichlarini ham hisoblash mumkin.
    Ionli oqim miqdori va uning yil ichida taqsimlanishi daryoning 
    suvliligi va minerallashuv darajasiga bog'liq. Shu tufayli bir xil 
    sharoitda eng ko 'p ionli oqim miqdori eng yirik daryolarga to 'g 'ri 
    keladi (7.1-jadvai).
    Shu bilan bir qatorda, suv oqimi miqdori bir xil b o ig a n
    daryolaming qurg'oqehil hududlarda joylashganlarida ionli oqim 
    miqdori katta bo'ladi. Masalan, Amudaryo (63 km3) va Indigirka 
    (58 km3) daryolarining o'rtacha yillik oqimi hajmlari, ko'rinib 
    luribdiki, deyarli bir xil. Lekin, Amudaryoning ionli oqimi 
    Indigirkaga nisbatan 10 martadan ko'proqdir.
    151



    Download 46,03 Mb.
    1   ...   83   84   85   86   87   88   89   90   ...   120




    Download 46,03 Mb.
    Pdf ko'rish