Qalqimalar yordamida o ‘rtacha tezlik
quyidagi ikki xil usul
bilan hisoblanadi:
1) analitik usul;
2) grafik usul.
1. Analitik usul.
1.1. Maksimal tezliklar usuli bilan hisoblash ifodasi:
-
ff.m ax + ^ 2 .max + ■9 3.lmx _ 2 , 0 + 2 ,1 + 2 , 0 = 2 0 3 m A ,
3
3
bu yerda:
Smx - maksimal tezliklar (3 ta maksimal tezliklar).
Shundan so‘ng o ‘rtacha tezlik quyidagi ifoda bilan hisoblanadi:
& n =K-9^X
=0,85-2,03
m ls = 1,725
m/s
ifodadagi K - yuza tezlikdan o ‘rtacha tezlikka o ‘tish
koeffisiyenti
b o ‘lib, uning qiymati 0,85 ga teng.
4.4-jadval
O ichash jadvali
Qirqimlar orasidagi masofa
L-42 m ga teng.
T.r.
t, sek
DBNdan masofasi, m
V, m/s
1
420
13,5
0,10
2
191
18,7
0,21
3
114
22,4
0,36
4
70
27,3
0,60
5
62
31,6
0,67
6
51
34,5
0,82
7
34
42,6
1,23
8
27
48,0
1,55
9
24
51,0
1,75
10
21
58,3
2,0
11
20
65,8
2,1
12
20
69,0
2,05
13
21
73,4
2,0
14
24
80,5
1,75
15
30
87,7
1,40
16
37
91,3
1,13
17
51
95,6
0,82
18
72
98,3
0,58
19
135
100,2
0,31
20
382
104,5
0,10
106
1.2. O 'rtacha arifmetik usul bilan hisoblash ifodalari:
l}
» v , = ^ L = -2o8 = 1.°69
m /s’
n
20
2 )
9 n = K - 9 yuza
= 0 ,8 5 -1 ,0 6 9 = 1,069
m i s = 0 ,9 0 9 m/s',
hti yerda: ^ i 9 , - qalqimalar yordamida
oich an gan tezliklar
yij»‘ indisi.
2.
Grafik usul. Bu usulda daryo kengligi b o ‘yicha o ‘rtacha
Uvlik aniqlanadi. Buning uchun dastlab tezlikni daryo kengligi
l*o‘yicha
taqsimlanish
grafigi -
epyurasini
ehizish
lozim
(4.21-rasm). Grafikdan tezlik epyurasi maydoni hisoblanib,
uning
iliryo kengligiga nisbati o ‘rtacha tezlikni ifodalaydi:
F _ 82^8 _ o
900
m/s,
y u - ^ o r ,
B
9 2
hu yerda: F -tezlik epyurasi maydoni;
B - daryoning kengligi, m.
I pyura maydoni quyidagicha aniqlanadi:
F =
AS ■
N = 0,4
m2 / s ■ 207 = 82,8
m2 / s .
ilodadagi
A S - tezlik epyurasidagi 1 sm2 ga teng b o ig a n maydon.
I )aryo kengligi b o ‘yicha o ‘rtacha tezlik quyidagicha hisoblanadi:
■9ort
=K-^yuzao'n = 0,85• 0,900
m /s = 0,765
m /s .
Yuqoridagi hisoblashlami yuza va chuqurlik qalqimalari
Iwmda gidrometrik tayoqchalar turidagi
qalqimalarda q o ila sh
mumkin. Integrator qalqimalar yordamida suvning o ‘rtacha tezligi-
iii aniqlash esa alohida hisoblashlami talab etadi.
Tezlikni aniqlashning oqimning ta’sir
kuchini hisobga olishga
usoslangan usullari, gidrometrik naychalar (trubkalar)
va boshqa
iisullar yuqorida bayon etildi. Quyida ultratovush usuliga alohida
to'xtalamiz.
107
