( )qim tezligini gidrometrik trubkalar yordamida o ‘lchash tezlik
tufayli vujudga kelgan bosim balandligini aniqlashga asoslangan.
Oqim tezligi va tezlik bosimi balandligi orasidagi bog‘liqlikni
aniqlash uchun D.Bemulli tenglamasi qoilaniladi:
P,
U 2
X
P2
U \
Z , H—
H--------- =
Z 7 H----------------H--------------- ,
y
2 g
y
2 g
>
I
,
11
—
-------------------
—
j
cxj ^
1
A
8
1
1
..... i
*
-------
---------
#
- t
4 .16-rasm. Gidrometrik trubka yordamida oqim
tezligini o ic h a sh sxemasi.
yuqoridagi ifodada: Pi -
A nuqtadagi gidrodinamik bosim; P2 - B
nuqtadagi gidrodinamik bosim;
y - suvning solishtirma o girlig i;
U]
- A nuqtadagi mahalliy tezlik; U2 - B nuqtadagi mahalliy tezlik,
U2=0. Shunigdek, Zi=Z2 b o ia d i, chunki A va B nuqtalar gorizantal
joylashgan. Suvning trubkadan ko‘tarilish
balandligi quyidagi
qiymatga teng:
2
g
Agar yuqoridagi ifodada Zj va Z2 lami hisobga olmaydigan
b o isa k , quyidagiga ega b o iam iz:
r
2
g
100
Ux =J2 g h
qiymatga teng bo‘ladi.
natijada bu yerdagi tezlik
4.17-
rasm. Gidrometrik trubka qurilmasida oqim tezligini o'lchash
sxemasi. 1
-trubkaning qabul qiluvchi qismi, u o 'z navbatida: 2-
dinamik, oqimga
qarama-qarshi yo ‘nalishda; 3-slatistik, oqimga normal yo ‘nalishda joylashgan
qismlardan iborat; 4, 5 va 9
-rezina trubkalar; 6-manometr,
1-troynik; 8
-ventil (kran).
1
4.18-rasm. Gidrometrik trubkaning qabul
qiluvchi qismi va
gidrodinamik bosim epyurasi sxemasi.
101
Gidrometrik trubkalar dala sharoitida kamdan-kam ishlatiladi.
I'hunki uning ishlashiga qishda suvning muzlashi, yozda esa suv
o ‘tlari va oqiziqlar oqimi miqdorining katta b o ‘lishi salbiy ta ’sir
etadi.
Gidrometrik trubkalar, asosan, laboratoriya sharoitida keng
qo‘llaniladi. Hozirgi kunda gidrometrik trubkalaming tuzilishiga
ko‘ra k o ‘plab turlarini ajratish mumkin.
Bunda ular tuzilishining
o ‘zgarishi tezlikni aniqlash qulayligini va aniqligini oshirishga
xizmat qiladi.
Umuman olganda, yuqorida tanishib chiqilgan qalqimalar
gidrometrik trubkalar suv o ic h ash
amaliyotida juda kam
qoilaniladi. Lekin, qalqimalaming ijobiy tomoni shundaki, ular
yordamida qirg‘oqda turib oqim tezligini o ic h a y olamiz. Masalan,
suv toshqinlari davrida gidrometrik parrak bilan tezlikni o ic h a sh
xavfli. Bunday sharoitda qalqimadan
foydalanish esa ancha
qulaydir. Eng muhimi, qalqimalar yordamida tezlikni aniqlashda
gidrometrik parrakka nisbatan kamroq m ablag1,
vaqt va mehnat
sarflanadi.
