Qalqimalar usulini qo ‘llashdagi
ishlar quyidagi tartibda
bajariladi:
1. Qalqimalaming kesmalar orasidan oqib o ‘tish tezligini
5.2-jadval asosida hisoblash qulaydir.
5.2-jadval
Suv yuzasi qalqimalari yordamida tezliklami o‘Ichash
T. r.
Qalqimalaming D BN (magistral)ga
nisbatan masofasi, m
Qalqimaning
oqib o ‘tish
vaqti, t, sekund
Suv yuzasi
tezligi,
9 = L / t ,
m/s
Yuqori
kesma
O'rta
kesma
Quyi
kesma
1
10,5
12,7
14,6
118
0,85
2
20
16,5
19,8
87
1,15
3
23
18,7
21,8
92
1,09
4
28
21,5
25,4
90
1,11
5
36,5
24
23,5
81
1,24
6
33,4
35,7
34
69
1,45
7
38,9
42,3
40,8
81
1,23
8
49,5
53,2
46,3
99
1,01
9
54,5
59,3
50,2
106
0,94
10
63,8
67,2
56,8
114
0,88
11
68,7
80,2
75
111
0,9
2.
Drayo uchastkasi planida qalqimalaming
kesmalar orasidan
oqib o ‘tish trayektoriyalarini o ‘tkazish uchun quyidagi ishlar baja
riladi:
1) daryo uchastkasi plani berilgan azimut burchagi va 5.1-
jadval m aium otlari asosida chiziladi;
2) daryo uchastkasining chap yoki o ‘ng qirg‘og‘ida
magistral
o'tkaziladi. Uning yo‘nalishi, taxminan, qirg‘oqqa parallel b oiish i
kerak;
3) ko‘z bilan chamalab yuqori va quyi kesmalar o ‘rtasida,
magistraldan oqimga perpendikulyar kesma tushiramiz;
4) har bir kesmada qalqimalaming magistralga nisbatan o ‘tgan
o'rni 5.2-jadval m aium otlari
yordamida belgilanadi;
5) qalqimalaming belgilangan o ‘rinlari uziq chiziqlar bilan
tutashtiriladi. Bu uziq chiziqlar qalqimalaming trayektoriyalarini
ifodalaydi (5.1-rasm).
113
3.
Tezliklaming miqdori va y o ‘nalishini
ifodalovchi tezlik
vektorlarini chizish. Buning uchun bizga daryo uchastkasining
qalqimalaming harakatlanish trayektoriyalari
tushirilgan plani
kerak bo ‘ladi (5.1 va 5.2-rasmlar). Tezlik vektorlarini chizishni 10-
tartibda tashlangan qaliqima misolida ko'rib chiqamiz (5.2-jadval).
Qalqimaning yuqori va quyi kesmalardan (o'rta kesma e ’tiborga
olinmaydi) oqib o ‘tish joylarini uziq chiziqlar bilan tutashtiramiz
(5.2-rasmda keltirilgan RM chizig'i).
Qalqimaning tezlik vektori ,
RM chizig‘iga parallel sifatida chiziladi. Bu vektor tezlikning
yo‘nalishini ifodalaydi. Tezlikni
miqdor jihatdan ifodalovchi
vektor uzunligi tanlangan masshtab asosida chiziladi. Masalan, 1
sm da 1 m/s masshtabda 10-qalqimaning tezligi yaxlitlanib 9 mm
uzunlikda tushirilgan.
