1.1-jadval
0 ‘zbekistonda daryo gidrometrik postlari sonining yillar bo‘yicha
o‘zgarishi (V.E.Chub ma’lumotlari bo‘yicha, 2007)
Ma muriy hududlar
Yillarga mos keladigan kuzatish punktlari soni
1975-y.
1985-y.
1995-y.
2005-y
0 ‘zbekiston
145
155
119
130
0 ‘rta Osiyo
respublikalari
455
559
399
________
..
..
41815-H
\ \ * X
17
MustiK|illik
yillarida O 'zbekistonda gidrologik postlarni
zamonaviy
qurilmalar
bilan
jihozlashga
alohida
e ’tibor
qaratilmoqda. Masalan, Shvetsariyaning Gidrologiya va Geologiya
xizmati ishtirokida 1998-2000-yillarda respublikamizdagi 3 ta
gidrologik postda suv sathi va haroratini o ‘lchab, sun’iy
yo‘ldoshlarga uzatadigan, kuzatish maTumotlarini yozib boradigan
qurilmalar o ‘matildi. Shuningdek, ushbu tashkilot tomonidan
Germaniyaning “ SEBA” firmasida tayyorlangan gidrometrik
parrak va gidrometrik lebyodka 0 ‘zgidromet ixtiyoriga topshirildi.
Sirdaryoning Chinoz shahri yaqinidagi gidrologik postda esa suv
sathini ultratovush usulida o ‘lchaydigan qurilma hamda suv sifatini
aniqlash stansiyasi o ‘matildi.
Gidrometriyaga oid o‘quv adabiyotlari haqida.
Suv
o ‘lchash ishlari tajribalarini umumlashtirish, tizimlashtirish va shu
asosda talabalar uchun gidrometriyadan o ‘quv va o ‘quv-uslubiy
adabiyotlami tayyorlash muhim ahamiyatga ega. Bu borada o ‘tgan
XX asming birinchi choragida S.I.Kolupaylo (Moskva, 1918),
A.I.Krilov (Qozon, 1918), V.N.Vladichanskiy (Toshkent, 1924)
kabilar
tomonidan
yaratilgan
o ‘quv
adabiyotlari
diqqatga
sazovordir. Ulardan biroz keyinroq chop etilgan gidrometriyaga oid
o‘quv qo‘llanmalari B.A.Appolov va M.A.Lukashin (Tiflis, 1932),
O.S.Shestopal (Moskva, 1933), M.M.Basin (Moskva, 1936),
N.A.Girillovich (Moskva, 1937), A.V.Ogiyevskiy (Moskva, 1937),
E.I.Ioganson
va
V.E.Ioganson
(Moskva-Leningrad,
1947),
V.D.Bikov (Leningrad, 1949), N.A.Solomensev (Leningrad, 1957)
va boshqalar tomonidan tayyorlangan.
0 ‘quv adabiyotlari orasida A.A.Luchsheva (Leningrad, 1954,
1972),
tomonidan
tayyorlangan
darslik
talabalaming
gidrometriyadan
amaliy
m ashg‘ulotlami
bajarishlarida,
V.V.Lcbedevning
(Leningrad,
1955)
o ‘quv
qoilanm asi
gidrometriyadan
masalalar
yechishlarida,
A.R.Rasulovning
“Gidrometriyadan metodik k o ‘rsatmalar”i (Toshkent, 1980) esa
shu fan bo‘yicha kurs ishlarini bajarishlarida katta qulaylik
yaratadi.
Shuningdek,
70-yillardan
boshlab,
V.D.Bikov va
A. V. Vasilyev
(Leningrad,
1972,
1977),
G.V.Jeleznyakov
(Leningrad, 1976,), I.F.Karasev (Leningrad, 1980), I.F.Karasev va
18
I.G.Shumkov (Leningrad,
1985), I.F.Karasev, A.V.Vasilyev,
B.S.Subbotina
(Leningrad,
1991)
va
boshqalaming
gidrometriyadan takomillashgan o 'quv qo‘llanmalari, darsliklari
chop etildi.
Shu yillarda gidrometriyaning yangi sohalari,
jum ladan, irrigatsiya tizimlari gidrometriyasi (I.B.Xamadov va
M.V.Butirin,
Moskva,
1972),
daryolar aerogidrometriyasiga
(I.G.Shumkov, Leningrad, 1982) bag'ishlangan o ‘quv adabiyotlari
ham chop etildi.
Mamlakatimiz mustaqilligi sharofati bilan, gidrometriyadan
oliy o ‘quv yurtlari talabalari uchun o ‘zbek tilida ilk bor yaratilgan
o'quv adabiyotlari orasida F.H.Hikmatov, G ‘.X.Yunusovning
“Gidrometriya.
M a’ruzalar
matni”
(Toshkent,
2000),
G ‘.X.Yunusovning
“Gidrometriyadan
amaliy
m ashg‘ulotlar”
(Toshkent, 2002), A.Akbarov, D.Nazaraliyev, F.Hikmatovning
“Gidrometriya” (Toshkent, 2008) kabi o ‘quv qo'llanm alarini qayd
etib o ‘tish o ‘rinlidir. Respublikamizdagi o ‘rta-maxsus kasb-hunar
kollejlari o ‘quvchilari uchun F.H.Hikmatov, D.P.Aytbayev va
G ‘.X.Yunusovlar tomonidan “Gidrologiya va gidrometriya”
(Toshkent, 2006) o ‘quv qo‘llanmasi yaratildi.
Hozirgi kunda respublikamizda Toshkent Gidrometeorologiya
kasb-hunar kolleji, Mirzo U lug‘bek nomidagi 0 ‘zbekiston Milliy
universitetida gidrometeorologiya va gidrologiya yo‘nalishlari,
Toshkent Irrigatsiya va melioratsiya institutida gidrologiya va unga
turdosh yo‘nalishlar, Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat
universiteti
hamda
Berdaq
nomidagi
Qoraqalpoq
Davlat
iiniversitetlarida gidrometeorologiya bakalavrlari tayyorlanmoqda.
Ushbu yo‘nalishlam ing barchasida “Gidrometriya” alohida fan
sifatida o ‘qitiladi.
Shuningdek, Mirzo U lug‘bek nomidagi 0 ‘zbekiston Milliy
universitetida “Gidrometeorologiya (faoliyat turi bo‘yicha)”,
Alisher Navoiy nomidagi Samarqand Davlat universitetida esa
“Gidrologiya (o‘rganish obyektlari bo'yicha)” magistratura muta-
xasisliklari faoliyat k o ‘rsatmoqda. Mazkur magistratura mutaxas-
sisliklarida, Davlat ta ’lim standartlari va Namunaviy o ‘quv reja-
lariga muvofiq, “Nazariy va amaliy gidrometriya” fani o ‘qitiladi.
19
Daryolar, k o ‘llar, suv omborlari va boshqa suv havzalarida suv
o ‘lchash
hamda
kuzatish
ishlarini
amalga
oshirishda
gidrometriyada quyidagi uchta tadqiqot usulidan foydalaniladi:
-
|
