Bu jarayonda odamlar buloqlardagi suv miqdorini aniqlashga,
daryoda suvning oqish tezligini, daryo yoki k o ‘llarda
suv sathi
o ‘zgarishlarini bilishga harakat qilgan. Masalan, ingliz olimi
A.K.Bisvas m a’lumotiga ko ‘ra, Shimoliy Afrikaning qadimgi
Gadames vohasidagi Ain al-Fras bulog‘i suvini iste’molchilarga
taqsimlash inshooti 3000 yil ilgari mavjud b o ‘lib,
shu kungacha
undan o ‘zgarishsiz foydalanilmoqda. Ushbu buloq hozirgi kunda 1
soatda 180 metr kub (50 1/s) suv beradi. Bu suv yuqoridagi inshoot
yordamida bosh kanalga va uning ikkita tarm og‘iga adolatli
taqsimlanadi. Bu inshoot yordamida buloq
suvini taqsimlash usuli
oddiy b o iish ig a qaramasdan, vaqt sinovidan samarali o ‘tganligi
uchun, undan hozirgacha foydalanilmoqda.
Shunga o ‘xshash misollami mamlakatimiz misolida ham
keltirish mumkin.
M asalan, o ‘sha davrlarga xos boTgan turli xil
suv o ‘lchash qurilmalaridan daryolar, soylar
va qadimgi irrigatsiya
tizimlari, ya’ni kanallar suvini taqsimlashda foydalanilgan. Shu
holat
Amudaryoning
quyi
oqimida,
aniqrog‘i
Xorazmda,
Qashqadaryo, Surxondaryo va Toshkent vohalarida qoilanilgan.
Bu haqidagi m a’lumotlar arab sayyoh olimlaridan al-Yoqubiy (IX
asr), ibn Fadlon Ahmad (X asr), al-Muqaddasiy (X asr), Ibn Batutta
(1304-1370) va boshqalam ing asarlarida keltirilgan.
