23
Nuklein kislotalar tarkibida ko`rsatilgan azot asoslaridan tashqari
yana minor
komponentlari uchrab ular t-RNK tarkibida: digidrouratsil, psevdouridin, ksantin,
gipoksantin, atsetilsitozin va orot kislotalar uchraydi. DNK tarkibida qisman 5-
metilsitozin va 6-metiladeninlar bor. Metillanish asosan, DNKning
replikatsiyasidan so`ng hosil bo`ladi. Metillangan asoslar DNK ni "o`zini" DNK-
aza fermentidan saqlaydi.
Notabiiy asoslardan 7-metilguanozin, 1-metil-2-amino-6-oksopurin, 6-
dimetilaminopurinlar i-RNK va nukleozidlar tarkibida borligi aniqlangan.
Yuqorida keltirilgan purin va pirimidin asoslarida qo`sh bog`lar va -
ОН, -
NH
2
guruhlari bo`lib, ular asoslarni har xil tautimer holatiga: oksihosilalari laktam-
laktim va aminohosilalari esa amin-imin ko`rinishga sababchi bo`lishlari mumkin.
Jumladan, uratsil quyidagicha tautomerlanishi mumkin:
Tabiiy nuklein kislotalar tarkibida azotli asoslar laktam va amin shaklida
bo`lib, bu holat ularga sintezlanishini to`g`ri yo`nalishiga sababchi bo`ladi. Lekin,
24
nuklein
kislotalarga tashqi omillar, jumladan, nurlanish va shu asosda
tautomerlarni hosil bo`lishi mutagenezning asosini tashkil qiladi.
Azot asoslari ultrabinafsha nurini 260 nm spektrida to`liq yutadi. Xuddi shu
asosda ularni miqdoriy jixatdan aniqlanadi.
Uglevod qismlardan RNK tarkibida riboza va DNK da esa dezoksiribozalar
uchraydi. Nuklein kislotalar tarkibidagi pentozalar
β -D-furanoza shaklida bo`ladi:
Uglerod
atomlari, nukleotid tarkibidagi pentozalarda tartib raqamiga "shtrix"
belgisi azot asoslaridan farq qilish uchun qo`yiladi.
Dezoksiribozadagi C-2
/
guruhidagi OН ni protonlanishi C-2
/
va C-3
/
bog`larini yanada mustahkamlab, DNK molekulasining
fazoviy strukturasini
kompakt, ixcham holatga keltirishda yordam beradi.
