Еkiston rеspublikasi xalq ta'limi




Download 436,67 Kb.
Pdf ko'rish
bet10/27
Sana01.02.2024
Hajmi436,67 Kb.
#150077
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   27
Bog'liq
A qodiriy nomidagi

II. NUKLEIN KISLOTALAR 
Nuklein kislotalar yuqori molekulali biopolimerlar bo`lib, molekulyar 
massasi 250 dan 1,2.10
5 
kDa atrofida bo`ladi. Ular tirik organizmda irsiy belgilarni 
saqlab, ularni avloddan-avlodga o`tkazishda bevosita ishtirok etib, kibernetik 
vazifani bajaradilar. 1869- yilda shvetsariyalik olim F.Misher tomonidan hujayra 
yadrosida nuklein kislotalar aniqlanganligi uchun nukleus (lotincha nucleys-yadro) 
deb atalgan. Tarkibidagi uglevodga qarab ular dezoksiribonuklein (DNK) va 
ribonuklein (RNK) kislotalariga bo`linadi. 
Nuklein kislotalar organizmlarda hujayralarning deyarli hamma organoidlar 
tarkibida uchraydi. Yadroda DNK oqsil bilan birgalikda dezoksinukleoprotoeid 
(DNP) shaklida (umumiy massaning ~1% ni tashkil qiladi). Ularning 
mitoxondriyalarda, xloroplastlarda ham borligi aniqlangan. Yadroviy DNKda 
organizmning tur spetsifikligini belgilovchi genlarning asosini tashkil qilib, 
hujayra suyuqligida esa irsiy belgilarni ko`chiruvchi RNKlarni uchratish mumkin. 
Biologiya tarixida nuklein kislotalarning tadqiq qilinishi mazkur fanni tavsifiy 
sohadan eksperimental yo`nalishga aylantirishida benihoya katta xizmat qildi. 
Nuklein kislotalarni tuzilishi va vazifalarini aniqlashda katta xizmat qilgan Nobel 
mukofotiga sazovor bo`lgan olimlardan D.J.Uotson, F.Krik va M.Uilkins, hujayra 
tashqarisida DNK sintezini aniqlagan A.Kornberg, S.Ochao va genetik kodni 
ochgan M.Nirenberg, R.Xoli va X.Koranalarni ko`rsatish mumkin. Informatsiya 
RNKni va oqsil sintezini ribosomada aniqlashda xizmat qilgan rus olimlaridan 
akademiklar A.N.Belozerskiy va A.S.Spirinlardir. 
Nuklein kislotalarining jahon miqyosida muntazam ravishda ilmiy jihatdan 
tadqiq qilinishi natijasida hozirgi kunda biologiya fanida molekulyar biologiya, 
gen muhandisligi va biotexnologiya sohalari shakllanib, bu yo`nalishlar asosida 
daktiloskopiya, transgen o`simlik, hayvonlar va klonlash usullari paydo bo`ldi. 
Mazkur yo`nalishlar faqat nazariy bo`lmasdan, balki tibbiyotda, qishloq ho`jaligida 
insonni ajablantiruvchi ilmiy ishlar qilinmoqda. Nuklein kislotalar tufayli 

21 
biologiya fani kriminalistika va ijtimoiy-gumanitar fanlariga kirib, dastlabki 
yutuqlarga ega. 
Nuklein kislotalarni fenol yordamida to`qimalardan ajratib olish usuli keng 
qo`llaniladi. Bu usul oqsillarni denaturatsiyaga uchratuvchi moddalar ishtirokida 
(dodeilsulfat natriy ta'sirida yoki yuqori harorat) olib boriladi. Bunda 
denatrutsiyaga uchragan oqsil fenol qismga, nuklein kislota esa suvga o`tadi. 
Keyin nuklein kislota etil spirti yordamida cho`kmaga cho`ktiriladi. 


22 

Download 436,67 Kb.
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   27




Download 436,67 Kb.
Pdf ko'rish