O’lchash vositalari va ularning turlari

Download 1,5 Mb. Pdf ko'rish
bet	8/103
Sana	13.12.2023
Hajmi	1,5 Mb.
	#117611

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 103

Bog'liq
BIJG’ISH MAHSULOTLARINI TEXNIK Ўқув қўлланма тайёр

Standart namuna - m

O’lchash vositalari va ularning turlari
Ma’lumki, o’lchashni biror bir vositasiz bajarib bo’lmaydi.
O’lchash vositasi deb o’lchashlar uchun qo’llaniladigan va me’yorlangan
metrologik xossalarga ega bo’lgan texnikaviy vositaga aytiladi.
O’lchash vositalarining turlari xilma-xil. Ular sodda yoki murakkab, aniqligi
katta yoki kichik bo’lishi mumkin. O’lchash vositalari me’yorlangan metrologik
xosalarga ega bo’lishlari lozim va bu metrologik xossalar davriy ravishda tekshirilib
turiladi. O’lchash amalida o’lchanayotgan kattalikning qiymati to’g’ri aniqlanishi
aynan mana shu o’lchash vositasining to’g’ri tanlanishiga va ishlashiga bog’liq.
O’lchash vositalarining namoyondalari sifatida quyidagilarni keltirishimiz
mumkin:
* o’lchovlar;
* o’lchash asboblari;
* o’lchash o’zgartkichlari;
* o’lchash qurilmalari;
* o’lchash tizimlari.
O’lchovlar - keng tarqalgan o’lchash vositalaridan hisoblanadi.
O’lchov deb, kattalikning aniq bir qiymatini hosil qiladigan, saqlaydigan
o’lchash vositasiga aytiladi. Masalan, tarozi toshi, elektr qarshiligi, kondensatori va
shu kabilarni o’lchovlarga misol qilib olishimiz mumkin.
O’lchovlarning ham turlari va xillari ko’p. Standart namunalar va namunaviy
moddalar ham o’lchovlar turkumiga kiritilgan.

17
Standart namuna - modda va maetriallarning xossalarini va xususiyatlarini
tavsiflovchi kattaliklarni hosil qilish uchun xizmat qiladigan o’lchov sanaladi.
Masalan, g’adir-budurlikning namunalari, namlikning standart namunalari.
Namunaviy modda esa, muayyan tayyorlash sharoitida hosil bo’ladigan va aniq
xossalarga ega bo’lgan modda sanaladi. Masalan, "toza suv", "toza metall" va
hokazolar. "Toza rux" 420
0
Ctemperaturani hosil qilishda ishlatiladi.
O’lchovlar ko’p qiymatli (o’zgaruvchan qarshiliklar, millimetrlarga bo’lingan
chizg’ich) va bir qiymatli (tarozi toshi, o’lchash kolbasi, normal element) turlarga
bo’linadi. Ba’zan o’lchovlar to’plamidan ham foydalaniladi.
Kattalikning o’lchamini hosil qilish va foydalanishda quyidagi qatorni yodda
tutishimiz lozim bo’ladi:
Ishchi o’lchash vositalari, namunaviy o’lchash vositalari, ishchi etalon,
solishtirish etaloni, nusha etalon, ikkilaamchi etalon, maxsus etalon, birlamchi
etalon va davlat etaloni.
Fan va texnikaning eng yuqori saviyasida aniqlik bilan ishlangan namunaviy
o’lchovlar etalonlar deb ataladi. Etalonlar ishlatiladigan va davlat etalonlariga
bo’linadi. Davlat etalonlari namunaviy o’lchov va asboblarni tekshirishda
qo’llaniladi va Davlat standarti idoralarida saqlanadi.

Download 1,5 Mb.

1 ... 4 5 6 7 8 9 10 11 ... 103

Download 1,5 Mb.

Pdf ko'rish