Standart - bu ko’pchilik manfaatdor tomonlar kelishuvi asosida ishlab chiqilgan va ma’lum sohalarda eng maqbul darajali tartiblashtirishga yo’naltirilgan hamda faoliyatning har xil turlariga yoki natijalariga tegishli bo’lgan umumiy va takror qo’llaniladigan qoidalar, umumiy qonun-qoidalar, tavsiflar, talablar va usullar belgilangan va tan olingan idora tomonidan tasdiqlangan me’yoriy hujjatdir. Davlat standartlari mahsulotni ishlab chiqish va uni ishlab chiqarishga
qo’yish bosqichida yangi mahsulotlarning yuqori sifatli turlarini yaratish va
o’zlashtirishni tezlashtirishga, ishlab chiqaruvchi, tayyorlovchi va iste’molchi
oralaridagi munosabatlarni yaxshilashga yo’naltirilgan.
Standartlashtirish tizimi yangi buyumga o’z vaqtida yuqori sifatli loyiha -
konstruktorlik hujjatlar berish, korxonaning yangi mahsulotini berilgan sifat
ko’rsatkichlariga asosan tayyorlashni va kerak bo’lsa mahsulotning ishlab
chiqarishdan olib tashlashni belgilaydi.
Standartlashtirish mahsulot muomalada bo’lganida va sotish
bosqichlarida mahsulotni joylashtirish (upakovka)da yaxshi tartib va sharoitlar
yaratishga,yuklashga va joylashtirishga,saqlashga ,omborlarda mahsulot sifatini
buzilmay saqlashga,transportda olib yurishda, buyumni tarqatish,sotish
tashkilotlariga talablar belgilaydi.
20
O’ZBEKISTONDA STANDARTLASHTIRISHNI RIVOJLANISH SANALARI. − Respublikamizda standartlashtirish ishlarini boshlanishi 1923 yilda Toshkent
shaxrida Turkiston tosh tarozilar Markaziy byurosini tashkil etilishi bilan
belgilanadi.
− 1926 yil iyun oyida O’zbekiston Respublikasi Xalq Komissariatining Ishchi –
dexqon Inspeksiyasi qoshida Standartlashtirsh byurosi tashkil etildi.
− 1933 yilda Standartlashtirish byurosi Butunittifoq standartlashtirish
komitetining O’zbekiston bo’yicha tosh va tarozilar ishlari bo’yicha markaziy
boshqarmaga aylantiriladi.
− 1939 yilda ushbu boshqarma O’zbekiston SSR Ministrlar Soveti qoshida
tashkil etiladi va uning tarkibida Standartlar va o’lchov asboblari davlat nazorati
Respublika labaratoriyasi (O’z RLGN) tuziladi va keinchalik esa bu labaratoriya
Standartlashtirish va metrologiya O’zbekiston markaziga aylantiriladi. (O’z SSM)
− 1973 yilda O’zbekiston SSR Ministrlar Soveti qoshidagi o’lchov va o’lchov
asboblari boshqarmasi SSSR Gosstandarti qoshidagi O’zbekiston respublikasi
standartlashtirish boshqarmasiga aylantiriladi. (O’z gosstandar).
−
1992 yilda O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining №93 qaroriga
asosan Vazirlar maxkamasi qoshida O’zbekiston Respublikasi Standartlashtirish,
metrologiya va sertifikatsiyalash markazi qilib yangidan tashkil etiladi (O’z
gosstandart)
− 2002 yilda esa O’zgosstandart O’zbekiston standartlashtirish metrologiya va
sertifikatsiyalash agentligiga («O’zstandart agentligi») aylntiriladi.
O’zbekiston hududida yuritiladigan normativ hujjatlar O’zstandart agentligi
tomonidan tasdiqlanadi.
— Davlatlararo standart-GOST
— O’zbekiston davlat standarti - O’z DSt
— Umumdavlat klassifikatori - O’z DT
21
— Normalar va qoidalar -*)
— O’zbekiston rahbariy hujjati - O’z RH
— Tavsiyalar - O’z T
Tarmoqlar bo’yicha yuritiladigan normativ hujjatlar Tarmoq tashkilotlar
tomonidan tasdiqlanadi.
— Tarmoq standarti –TSt
— Tarmoq klassifikatori –TT
— Normal va qoidalar -*)
— Rahbariy hujjat - RH
— Tavsiyanomalar –T
Ma’muriy-hududiy normativ hujjatlar Viloyat hokimlari tomonidan tasdiqlanadi.
— Ma’muriy –hududiy standart –MHSt
Korxona bo’yicha normativ hujjatlar Korxona rahbarlari tomonidan
tasdiqlanadi.
— Texnik shartlari - TSh
— Korxona standarti - KSt
Standartlashtirish tub mohiyati bilan ishlab chiqarishni tashkil etishning eng
samarador formalari haqidagi fandir.
Standartlashtirish iqtisod, texnologiya va fundamental fanlar singari asosiy
yo’nalishlarni bir - biriga bog’lovchi vosita hamdir.
Ko’pgina texnika jihatidan ilg’or mamlakatlarda standartlashtirish
masalalariga o’suvchi qiziqish qayd qilinmoqda, uning asosi bo’lgan
standartlashtirishning nazariyasiga ham katta e’tibor berilmoqda.
Standartlashtirishni texnika taraqqiyotida, ishlab chiqarishda eng ratsional
joriy qilish,mahsulot sifatini yaxshilash, mehnat harajatlarini va moddiy resurslarni
ta’sirchan vositalaridan biri sifatida ko’rilmoqda.
1993 yilning 28 dekabrida metrologiya va sertifikatlashtirish bo’yicha qabul
qilingan qonunlar bilan bir qatorda "Standartlashtirish to’g’risda" qonun ham qabul
22
qilindi. Bu qonun respublikamizda standartlashtirish sohasi va standartlashtirish
tizimi uchun asosiy jujjat hisoblanadi.
