Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning o’rni




Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet57/120
Sana04.06.2024
Hajmi3,86 Mb.
#259909
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   120
Bog'liq
Termiz davlat universiteti abdullayeva b. S., Djurayeva d. Sh., (1)

Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning o’rni.
XX asr 
 
30-yillarining 
o’rtalariga kelib juda ko’p o’zbek matematik-olimlar matematik kadrlarni 
tayyorlashda maktab bilan hamkorlik qilish zarur degan fikrga keldilar. Bo’lg’usi 
o’qituvchini yoshligidan, hatto, ertaroq tayyorlash masadga muvofiq. Musiqachi
yoki sportchini 6-8 yoshidan tayyorlash hech kimga shubha uyg’otmaydi. Bu o’z 
navbatida maxsus tayyorgarlikni talab etishi bilan tushuntiriladi.
Fanda, shaxsan matematikada bu alohida kechadi. Ma’lumki, bo’lg’usi 
matematika o’qituvchisini 6-8 yoshidan tayyorlash shart emas, degan xulosa kelib 
chiqadi, ammo bu tayyorgarlikni oliy ta’lim davrida amalga oshirish ham yetarli 
bo’lmaydi. Masalaning muhim tomoni shundaki, matematika sohasida chuqur 
fikr talab etiladi, abstrakt fikrlashni bilish, mantiqiy madaniyat talab etiladi. 
Anglashiladiki, barcha bu ma’lumotlar maxsus tayyorgarlik asosida 1-sinfdan 
amalga oshiriladi. Masalan, buyuk hind matematigi S. Ramanudjan (1887-1920) 
ingliz tili bilan mashg’ul bo’lgan, yoshligida hech qanday matematik ta’lim 
olmagan, D.I. Mendelev faqat kimyo fanini o’zlashtira olmagani hech kimga sir 
emas. 
San’ at yo’nalishlari kabi matematikaga bo’lgan havas yoshlikdan uyg’onadi. 
Buyuk matematiklar yoshlik chog’ida katta ixtirolar qilganlar. Masalan, 20-
yoshida duelda vafot etgan fransuz matematigi Evarist Galua (1811-1832) o’zining 
qisqa umri davrida algebralar nazariyasini yaratdi. 19 yoshli K.F. Gauss (1777-
1855) matematikani rivojlanishiga asos bo’lgan sirkul va chizg’ich yordamida 


103 
yasashga doir o’zining klassik ishlarini chop etishga ulgurdi, bir necha yillardan 
so’ng dunyoning «Disquisitionesarithmeticae» kitobini sovg’a qildi.
Matematika darslarida fanning asoslari bilan tanishtirishga juda ko’p 
imkoniyatlar mavjud (masalan, muallifning ishlari bo’yicha geometriyadan 
misollar keltirish mumkin). Shu bilan birgalikda darsning asosiy maqsadi 
o’qitishga matematik xarakterdagi kompleks yondashishdan iborat, o’quvchilar 
qobiliyatining riojlanishi o’rganilayotgan material doirasida sodir bo’ladi. 
Bularning hammasi matematikani individuallashtirishga olib keladi va uning 
bir ko’rinishi sinfdan tashqari ishlar bo’ladi.
Bu ishlarning turli ko’rinishlari birgalikda o’quvchining bilish faoliyatiga 
ta’sir qiladi: idrok, diqqat, tassavur, xotirada saqlash, fikrlash, nutq, bilish.
Ijodkor matematika o’qituvchisi o’quv jarayonida o’quvchilarni ijodiy 
fikrlashga yo’naltiruvchi metod, shakl, usul, yo’llarni izlashni shakllantiradi.
O’quvchilar bilan darsdan tashqari mashg’ulotlar katta foyda beradi. Sinfdan 
tashqari ishlarni zamon talabi darajasida tashkil etish uchun doim o’qituvchi o’zini 
ustida ishlashi, matematik bilimlarini oshirishi, matematikaga oid yangiliklardan 
xabardor bo’lishi lozim.
Shuningdek bu matematikaga qiziquvchi o’quvchilarni ajratish, kadrlar 
tayyorlash masalasini hal etishga yordam beradi. Zamonaviy maktab tarbiyaviy 
jarayonni boshqarishi lozim. Tarbiya jarayonini boshqarish nafaqat inson tabiatini 
rivojlantirish, balki o’z ustida ishlash, o’z-o’zini boshqarish to’g’risida axborot 
berishni shakllantirishni ta’minlaydi. 

Download 3,86 Mb.
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   120




Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



Matematikadan sinfdan tashqari ishlarning o’rni

Download 3,86 Mb.
Pdf ko'rish