Elektron darsliklar.
Zamonamiz jamiyatni axborotlashtirishning yuqori
darajasi bilan ham o‘ziga xosdir. Axborot texnologiyalari hayotimizning barcha
sohalari qatorida ta’lim jarayoniga ham keng joriy etilib borilmoqda. Oliy ta’lim
jarayoniga axborot texnologiyalarining joriy etilishi yangi innovatsion vositalardan
foydalanish imkonini beradi. Bu esa yangi imkoniyat hamda jarayonlarning yuzaga
kelishiga sabab bo‘ladi. Ta’lim jarayonini axborotlashtirish — bu ta’lim
jarayonlarini rivojlantirishning muhim tarkibiy qismi bo‘lib, ta’lim sifatining
oshishida namoyon bo‘ladi hamda talabalarda ta’lim olishga intilishlarining
kuchayishi va rivojlanishiga xizmat qiladi. Axborot texnologiyalari tushunchasi
mazmun-mohiyati bilan: «Turli predmet, obyektlar va hodisalar haqida axborot
to‘plash, qayta ishlash, tahlil qilish, saqlash, tarqatish hamda foydalanish uchun
yangi zamonaviy usul va mexanizmdir».
Zamonaviy ta’lim yuqori darajada axborotga boyligi bilan ajralib turadi. Oliy
ta’lim
muassasalaridagi
ta’lim
jarayonida
axborot
texnologiyalaridan
foydalanishning dolzarbligi aynan shu jihatga asoslangan. Ta’limda yangi o‘qitish
usullaridan foydalanish zarurati ajoyib imkoniyatlarni taqdim etuvchi elektron
nashrlar yaratilishiga sabab bo‘ldi. Elektron darslik o‘zida nazariy axborot va
98
amaliy topshiriqlarni, foto va audiomateriallarini jamlaydi. Elektron darslik — bu
talabalarda o‘zlashtirishi uchun hamda ko‘nikma va malakalar orttirishida zarur
bo‘lgan bilimlar bayon etilgan o‘quv nashrini elektron shaklda taqdim etuvchi,
tuzilmaviy hamda tizimli materialga ega bo‘lgan vositadir. Unda o‘quv materiali
mantiqiy bayon etilishi, yuqori darajada texnik jihozlanishi hamda badiiy jihatdan
bezatilganligi bilan o‘ziga xosdir. Elektron darslik qog‘ozli darslikka nisbatan
quyidagi qator afzalliklarga ega:
– foydalanishda oddiyligi va qulayligi;
– elektron darslik resurslarini yangilab borish imkoniyatining mavjudligi;
– ta’lim jarayonini avtomatlashtirish va ta’lim xizmatlarini taqdim etish
tezligini oshirish;
– axborotlarning to‘liqligidan iborat.
Ta’limda elektron darslik kabi innovatsion texnologiyadan foydalanish,
elektron darslikning ta’lim jarayonida tutgan o‘rni, elektron darslik yangi axborot
texnologiyalari vositasi sifatidagi mavzularda quyidagi olimlar: A. A. Kuznetsov,
A. A. Grechixin, T. M. Lepsova, E. S. Polat, V. A. Vul, V. M. Gasov, A. M.
Siganenko, V. N. Ageyev, M. M. Subbotin, Yu. M. Sivenkov, E. Yu. Semenov va
boshqalar (Chervyakova Ya. I., Chibisova O. V. Elektron darslik yangi axborot
texnologiyalari vositasi sifatida//Eksperimental ta’lim xalqaro jurnali — 2010. 4-
son) ilmiy izlanishlar olib borganlar.
Elektron darslik yaratish o‘quv materialini yanada chuqurlashtirib o‘rganish
va uni kelgusida amaliy faoliyatda qo‘llash zarurati bilan bog‘liq. Elektron darslik
ustida o‘qituvchi bilan hamkorlikda ishlash talabalarga mustaqil ishlash va o‘zini
namoyon etish, tashkilotchilik qobiliyatini tarbiyalashga yordam beradi, talabaga
bo‘lajak mutaxassislik bo‘yicha salohiyatli shaxs bo‘lishiga imkon beradi. Bu
talabalar shaxsini takomillashtirish, ijodiy tafakkuri va qobiliyatini shakllantirishni
99
ta’minlovchi optimal sharoit yaratadi. Axborot jamiyati sharoitlarida ta’lim
sohasida rivojlanishning zamonaviy odimlari, masalan, talabalar mustaqil ishlari
sonining o‘sib borishi, innovatsion texnologiyalardan foydalanish talabalardan
muntazam ravishda, bilimlari sifati va darajasini oshirishni talab etadi. Ta’lim
jarayoni uchun o‘quv materialini talabalar ishtirokida tayyorlash — talabalarning
ilmiy faoliyatining boshlang‘ich bosqichida ularning tashabbuskorligi va
mustaqilligini, o‘z bilimi doirasini kengaytirishda mas’uliyatliligini oshirish, ilmiy
izlanish ko‘nikma hamda malakalarini shakllantirish yo‘lidagi yordam beruvchi
muhim bosqich bo‘lib hisoblanadi. Yuqoridagilardan kelib chiqib, o‘z oldimizga
talabalar ishtirokida namunaviy elektron darslik yaratish loyihasini amalga oshirish
vazifasini qo‘ydik.
Elektron darslik ustida olib boriladigan ishlar bir necha bosqichdan iborat.
Birinchi navbatda, uning rejasini tuzish masalasi turadi, unda talabalar
mutaxassisligining o‘ziga xosligi nazarda tutiladi. Reja quyidagilardan iborat
bo‘lishi shart:
– loyiha asosida maqsad va vazifalarni belgilash;
– axborot manbalarini aniqlash;
– amalga oshirish muddatlarini belgilash.
Loyihani amalga oshirishdan maqsad — talabalar seminar, sinov va
imtihonlarga tayyorlanishida foydalanadigan qulay elektron ko‘rinishda o‘quv
qo‘llanmasini yaratishdan iborat. Maqsad quyidagi vazifalar bilan yanada
aniqlashtiriladi: talabalar lug‘at boyligini oshirish; dunyoqarashni kengaytirish;
kommunikatsion
malakalarni
rivojlantirish;
kasbiy-mutaxassislik
bilimlari
darajasini oshirish va boshqalar. Elektron darslikni ishlab chiqish va nashr etishda
asosiy bosqich turli manbalardan axborotlarni yig‘ish va tahlil qilish hisoblanadi.
Darslikni yaratishda uning bo‘limlariga chet el mualliflarining maqolalari, davriy
100
matbuot va elektron resurslar materiallari ham kiritilishi zarur. Elektron
darslikning asosiy tarkibiy qismi maxsus kompyuter dasturi yordamida talabalar
tomonidan yaratilgan audioyozuvlar bo‘lib hisoblanadi.
Xulosa qilib aytganda, elektron darslik shunchaki yozma materiallar
jamlanmasigina emas, balki audio-qo‘llanma bo‘lib ham hisoblanadi, eshitish va
vizual foydalanish uchun taqdim etishga mo‘ljallangan axborot majmuasidir.
Elektron darslikdan mustaqil foydalanish yoki ta’lim jarayonida talabalarga
axborot muhitida yo‘nalishni, qandaydir muammolar yechimini aniq topish
imkonini beradi. Talabalarni zamonaviy ta’lim metodlaridan, aynan — elektron
darslikdan foydalanib o‘qitish, ta’lim sifatini oshiradi, axborot olish jarayonini
qisqartiradi hamda ularni ijodiy kamolotga yetaklaydi.
|
