etilar ekan. Agar yonilg‘i tarkibidagi kislorod Oyo ni hisobga
olsak 1 kg yonilg‘ining to ‘la yonishi
u c h u n kerakli minimal
kislorod miqdori bo‘ladi.
Ichki yonuv dvigatellarida silindr
ichiga sof holda kislorod
kiritib b o ‘lmaydi, balki tashqi m uh itdan havo kiritilib uning
tarkibidagi kislorod ishlatiladi. Havo tarkibidagi kislorodning
massasi 23
% ni tashkil etadi. D em ak, 1 kg yonilghning to ‘la
yonishi uchun zarur b o ‘lgan havoning nazariy miqdori:
°
2
min = I с
+ 8H - O yo, kg bo'ladi.
Ichki yonuv dvigatellarida silindr ichiga sof holda kislorod
kiritib bo‘lmaydi, balki tashqi m uhitdan havo kiritilib uning
tarkibidagi kislorod ishlatiladi. Havo tarkibidagi kislorodning
massasi 23% ni tashkil etadi. Demak, 1 kg yonilg‘ining t o ‘la
yonishi uchun zarur b o ‘lgan havoning nazariy miqdori:
Havoning qolgan qismi (77 %) azotni tashkil qilib, yonishda
qatnashmaydi va ishlatilgan gazlar
bilan dvigatel silindridan
chiqarish jarayonida chiqib ketadi.
Yonilgining chala yonishi
Karburatorli dvigatellarni ekspluatatsiya qilish shuni k o ‘r-
satadiki, ular um um iy vaqtning 70—80 foizi davomida asosan
kichik va o ‘rta yuklamalarda ishlar ekan. Bu hollarda yonish
jarayonida kislorodni m e ’yoridan kamroq berish kerak,
chunki
bunday ish aralashmasi tez yonish xususiyatiga ega b o ‘ladi.
Bundan tashqari, dvigatelni yurgizishda va un d a n katta q u w a t
talab qilinganda ham kamroq kislorod, ya’ni
havo berish lozim
b o ‘ladi. Tajribalarning ko‘rsatishicha, kislorodning miqdori
keragidan bir oz kam bo ‘lsa, yonish jarayoni tez ketadi. Bunda
kislorodning yetishmaganligidan uglerod to ‘la yonmaydi va
uning bir qismi is gazi (CO)
ni hosil qiladi, vodorodning ozroq
qismi esa butunlay yonm ay qoladi, ya’ni
2C + 0 2 = 2CO
yoki
38
24 kg (С) + 32 kg ( 0 2) = 56 kg (CO).
Uglerodning C O ga aylangan qismini
(p bilan belgilaymiz.
U holda С kg uglerodning
CO ga aylangan qismi (p С kg,
C O
2
ga aylangan qismi esa (1—
vodorod to ‘la yonadi deb faraz qilinadi. Karburatorli dviga-
tellarning silindrida 1 kg yonilg‘ining chala yonishi uchun
kerak b o i a d i g a n havo m iq d o ri quyidagi te n g la m a orqali
aniqlanadi:
/0
=
1
0,23
j( 2 - c p ) C + 8 H - O yo ,kg
