darajasida, y a ’ni aralashmadagi yonilg‘ilarning
foiz miqdoriga
qarab sodir b o ‘ladi. Izooktan qancha ko ‘p b o ‘lsa, detonatsiya
hodisasi shuncha katta siqish darajasida sodir b o ‘ladi. Demak,
yonilg‘i sifatida toza izooktan ishlatilgandagina yuqori siqish
darajasiga ega b o ‘lamiz. G eptan ning aralashmadagi foiz m iq
dori
oshib borishi bilan, dvigatelning normal ishlashi uchun
kerak b o‘ladigan siqish darajasi kamayib boradi. Misol uchun
bizda n o m a ’lum oktan sonli benzin bor deb faraz qilamiz.
U ning oktan soni quyidagicha aniqlanadi.
Buning uchun maxsus dvigatelda
shunday siqish darajasi
o ‘rnatish kerakki, bu holda tekshirilayotgan yonilg‘i bilinar-
bilinmas detonatsiya bilan yonsin. Demak, bu benzin qanday
siqish darajasida (e) detonatsiy ag a moyilligini bilib oldik.
S o‘ngra dvigatelni izooktan va geptan
aralashmasidan iborat
b o ‘lgan yonilg‘i ishlatib sinaymiz. Bu aralashmaning shunday
tarkibini topishim iz kerakki, uning
detonatsiyaga moyilligi
yuqoridagidek siqish darajasida sodir b o ‘lsin. D e m ak , bu
aralashmadagi izooktanning foiz miqdori benzinning oktan
sonini beradi.
Tekshirilayotgan yonilg‘i (benzin) bilan
izooktan va normal
geptan aralashmasining (bir xil siqish darajasida
e = const)
detonatsiyaga moyilligi teng b o ‘lsa, u holda aralashmadagi
izooktanning foiz miqdori oktan soni deyiladi.
Agar sinalayotgan yonilg‘i va aralashma (93% izooktan va
7% geptan) bir xil sharoitda
detonatsiya bilan yonsa, yonil-
g‘ining oktan soni 93 ga teng b o ‘ladi.
H ar bir karburatorli dvigatel uchun ishlatilishi lozim b o ‘lgan
benzinning oktan soni ko ‘rsatmalarda keltiriladi.
U ch qu n bilan o ‘t oldiriladigan dvigatellarda qo‘llaniladigan
benzinlarning oktan soni 66 dan 93 gacha b o ‘ladi.
Sinashlarning k o ‘rsatishicha gaz holidagi yonilghlarning
oktan soni 90... 110 ga teng. Demak,
avtomobil dvigatellari
oktan soni katta b o ‘lgan gaz holidagi yonilg‘i bilan ishlaganda
ularning siqish darajasini oshirish kerak,
aks holda ularning
q u w a ti bir oz pasayadi, chunki gazlarning quyi yonish issiqligi
benzinnikidan kam.
Dizel yonilghlariga qo‘yiladigan talablarni ko‘rib chiqamiz.
Yuqorida aytib o ‘tganimizdek,
dizelning yonish kamerasiga
purkalgan yonilg‘i havoning yuqori temperaturasi (500—600°C)
34
