|
O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y aBog'liq ma\'ruzaD I P L O M A T
Alfavitning qolgan alfavit ketma-ketligida kalit so‘zdan keyin yoziladi.
0 1 2 3 4 5
10
15
20
25
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
V W X Y Z
D I P L O M A T
B C E F G H J K N Q R S U
Natijada, berilgan matnning harflariga mos almashtiruvchi harflar
aniqlanadi. Agar ochiq matn TOVAR KELDI bo‘lsa, shifrlashdan so‘ng
JCNVG MZAYL matniga aylanadi.
Vijinerning shifrlash tizimi
.
XVI asrda fransuz diplomati Vijiner
tomonidan yaratilgan shifrlash tizimi 1586-yilda chop etilgan. U mashhur
ko‘p alfavitli tizim hisoblanadi. Vijiner tizimi Sezar shifrlash tizimiga
qaraganda mukammalroq hisoblanib, unda kalit harfdan harfga
almashtiriladi. Bunday ko‘p alfavitli almashtirish shifrini shifrlash jadvali
orqali ifodalash mumkin. Quyidagi jadvallarda rus va lotin alfavitlari
uchun mos keluvchi jadvallar ko‘rsatilgan. Bu jadvallardan matnni
69
shifrlash va uni ochish uchun foydalaniladi. Jadvalning ikkita kirishi
bo‘lib:
– yuqori qatordagi harflardan kiruvchi ochiq yozuv uchun
foydalaniladi.
– chap ustunda esa kalit so‘zi joylashadi.
Ochiq matnni shifrlashda bu matn bir satrga yoziladi. Uning ostidagi
satrga kalit so‘z joylashtiriladi. Agar kalit so‘zning uzunligi qisqa bo‘lsa,
bu so‘z ochiq matnning oxirgi harfigacha takrorlab yoziladi. Shifrlash
jarayonida jadvalning yuqori qismida joylashgan ochiq matnning harfi
topiladi va chap qismdan kalit so‘zning harfi tanlanadi. Satr va ustun
kesishgan katakdagi harf berilgan harfni almashtiradi.
Xabar
B A Y R A M K U N I
Kalit
V A Z A V A Z A V A
Shifrmatn G A R R V M S U P I
|
| |
