O’zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi

213 
Bu algoritmini amalga oshirish ko
ʻpaytirish vaqtini sezilarli 
kamaytiradi. 
a
3
a
2
a
1
a
0 
x 
b
3
b
2
b
1
b
0 
________________________________ 
b
3
a
3
b
3
a
2
b
3
a
1
b
3
a
0
Blok 2 
Blok 4 b
2
a
3
b
2
a
2
b
2
a
1
b
2
a
0
b
1
a
3
b
1
a
2
b
1
a
1
b
1
a
0
Blok 1 
Blok 3 b
0
a
3
b
0
a
2
b
0
a
1
b
0
a
0
_______________________________________________________ 
M
7
M
6
M
5
M
4
M
3
M
2
M
1
M
0
 
Nazorat savollari 
 
 
1.
 
Arifmetik-mantiqiy qurilma deb nimaga aytiladi? 
2.
 
Mikrodasturiy usul qanday usul? 
3.
 
Arifmetik-mantiqiy qurilmaning vasifasi? 
4.
 
Arifmetik-mantiqiy qurilma tomonidan bajariladigan mantiqiy 
amallarni misollar bilan tushuntiring. 
5.
 
Arifmetik-mantiqiy qurilma tomonidan bajariladigan mantiqiy va 
ularga mos arifmetik amallarni misollar bilan tushuntiring. 
6.
 
Arifmetik 
qoʻshuv-ayiruv amalini bajarilishni tushuntiring. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

214 
 
VIII BOB 
MIKROKONTROLLERLAR 
 
8.1. Umumiy ma’lumotlar 
Mikrokontroller
(MK) – bu uncha katta 
boʻlmagan hisoblash 
resurslariga ega 
boʻlgan va hisoblashlar amalga oshirish uchun emas, 
balki maxsus inrterfeys sxemalar yordamida aniq tashqi qurilmani 
samarali mantiqiy boshqarish uchun m
oʻljallangan, soddalashtirilgan 
komandalar tizidan tashkil topgan ixtisoslashgan mikroEHMdir. 
Eslatib 
oʻtamiz, mikroEHM – bu universal hisoblash tizimi boʻlib,
u mikroprotsessor, xotira, yagona bosma platada 
oʻrnatilgan bitta KISda 
joylashtirilgan (bir kristalli mikroEHM) yoki bir nechta KIS (bitta platali 
mikroEHM)larda 
oʻrnatilgan kirish-chiqish qurilmalari bilan moslash-
tiruvchi sxema va takt generatoridan tashkil topgan. 
Birinchi mikrokontroller (i8048) 1976 - yil Intel firmasi tomonidan 
tayyorlangan. 1978 - yil Motorola fimasi 
oʻzining birinchi MC6800 
mkirokontrollerini ishlab chiqardi. 4 yildan 
soʻng, 1980 - yil esa Intel 
oʻzining keyingi mikrokontrolleri i8048ni taklif etdi. Hozirgi kunga 
kelib i8051 bilan moslashgan 200 dan ortiq mikrokontroller modifi-
katsiyalari mavjud. Ular yigirmadan ortiq kompaniyalar tomonidan 
ishlab chiqariladi. Mikrokontrollerni sotish hajmi 
boʻyicha Renesas 
Electronics firmasi birinchi 
oʻrinni, Freescale firmasi ikkinchi oʻrinni, 
Samsung firmasi uchinchi 
oʻrinni egallaydi. Ulardan keyingi oʻrinlarda 
Microchip, TI, Atmel va boshqa firmalar turibdi.
Ishlab chiqarilayotgan mikrokontrollerlarni shartli ravishda uch 
guruhga ajratish mumkin: 
1.
Oʻrnatiladigan ilovalar uchun 8 razryadli MKlar. Ishlab 
chiqaruvchilar tomonidan Microchip firmasining PIC rusumli hamda 
Atmel firmasining AVR rusumli mikrokontrollerlari alohida sazovorga 
ega. 
2.
16- va 32-razryadli mikrokontrollerlar. 32-razryadli mikrokontrol-
lerlar 
koʻp hollarda rangli grafik displeylarni boshqarishga 
m
oʻljallangan qurilmalar uchun moʻljallangan boʻlib turli axborot 
tashuvchilarda 
qoʻllasa boʻladi (USB- yoki SD- kartalar). 

215 
3.
Raqamli signalli kontrolllerlar (ingl.-Digital Signal Controller) - 
audio/video texnika va robotlashtirilgan majmualarni boshqarish 
tizimlari uchun m
oʻljallangan boʻlib, yuqori tezkorlik, xotiraga koʻp 
oqimli xixmat 
koʻrsatish tizimi va apparat matermatik komandalarning 
(masalan, Fure qatorlarini tez 
oʻzgartirish uchun) mavjudligi bilan 
ajralib turadi. Birinchi iiki turdagi MKlar bu xossalarga ega emas. 
MK oilasi ichida keng tarqalgani 8 razryadli qurilmalalr 
hisoblanadi. Ular real obyektlarni real vaqt masshtabida boshqarishga 
m
oʻljallangan boʻlib asosan mantiqiy operatsiyalar algoritmi 
qoʻllanilgan, chunki ularni qayta ishlash tezligi protsessor razryadligiga 
deyarli 
bogʻliq emas. 
8 razryadli MKlarning ommabopligi quyidagi belgilari bilan 
asoslanadi: 
- bir oilaga mansub barcha MKlarning modulli tuzilish tamoyili. 
Modulli tuzilishda bitta markaziy protsessor negizida turli MKlar 
ldoyihalashtiriladi. Ular bir biridan dastur hajmi va utri, ma’lumotlar 
xotirasi hajmi, periferiya qurilmalari, sinxronizatsiya chastotasi kabi 
kattaliklari bilan farfqanadi; 
- yopiq MK arxitekturasining 
qoʻllanilgani. Bunda MK korpusi 
chiqishlarida adres va ma’lumotlar uchun liniyalar mavjud emas; 
- tipik periferiya modullarining 
qoʻllanilishi (taymerlar, ketma-
ketli interfeyslar kontrollerlari, analog-raqamli 
oʻzgartirgich va
boshqalar). Turli firmalarning MKlarining ishlash algoritmi deyarli bir 
xil. 
Zamonaviy 8 - razryadli MKlarni ishlab chiqaruvchilari garvard 
arxitekturasini 
qoʻllaydilar. Bu esa avtonom boshqaruv tizimlari ishlab 
chiqrauvchilarga 
koʻp afzalliklar beradi. 
Zamonaviy mikrokontrollerlar 
oʻta kichik oʻlchamlarga, katta 
hisoblash va mantiqiy imkoniyatlarga, arzonlikka va 
yuqori 
ishonchlilikka egadirlar. Shuning uchun ular asosida asboblar, maishiy 
texnikalar, mashinalar, texnologik uskunalar bevosita 
oʻrnatildaigan 
nazorat qiluvchi va qayta ishlovchi raqamli qurilmalar hamda 
avtomatika tizimlari yaratilmoqda. Mikrokontrollerlarning 
qoʻllanish 
sohalari 
kengdir. 
Bajariladigan 
funktsiyalarining 
turli-tumanligi 
mikrokontroller tuzilmalarining 
koʻp variantliligiga olib keldi. Ammo 
barcha turdagi mikrokontroller 

Download 6,22 Mb.