207
7.1-jadval
4-razryadli AMQ tomonidan bajariladigan mantiqiy va ularga mos
arifmetik amallar majmuasi
Amalni tanlash
Mantiqiy
amallar
(M=1 uchun)
Arifmetik amallar (M=0 uchun)
S3
S2
S1
S0
П
С
=1
(
oʻtkazishsiz)
П
С
=0
(
oʻtkazishli)
0
0
0
0
А
А
1
+
А
0
0
0
1
В
А
∨
В
А
+
1
)
(
+
+
В
А
0
0
1
0
В
А
∧
В
А
+
1
)
(
+
+
В
А
0
0
1
1
0
1
−
0
0
1
0
0
АВ
В
А
А
+
1
+
+
В
А
А
0
1
0
1
В
В
А
В
А
+
+
)
(
1
)
(
+
+
+
В
А
В
А
0
1
1
0
В
А
⊕
1
−
+
В
А
В
А
−
0
1
1
1
В
А
1
−
В
А
АВ
1
0
0
0
В
А
∨
АВ
А
+
1
+
+
АВ
А
1
0
0
1
В
А
≈
В
А
+
1
+
+
В
А
1
0
1
0
В
АВ
В
А
+
+
)
(
1
)
(
+
+
+
АВ
В
А
1
0
1
1
В
А
∧
1
−
АВ
АВ
1
1
0
0
1
А
А
+
1
+
+
А
А
1
1
0
1
В
А
∨
А
В
А
+
+
)
(
1
)
(
+
+
+
А
В
А
1
1
1
0
В
А
∨
А
В
А
+
+
)
(
1
)
(
+
+
+
А
В
А
1
1
1
1
А
1
−
А
А
Arifmetik qo
ʻshuv-ayiruv amalini bajarilishi
.
Arifmetik qo
ʻshuv-ayiruv amalini bajarishga moʻljallangan
kirishlarga ega
boʻlgan AMQ tuzilma sxemasi 7.1-rasmda keltirilgan.
Soddalik uchun ikki razryadli sonlar bilan ishlaydigan qurilma sxemasi
keltirilgan. Ayirish
kamayib boruvchi X larni qo
ʻshib borish va
qo
ʻshimcha Y ayiriluvchi kodi yordamida amalga oishiriladi.
Bunday usul yordamida avval ko
ʻrib oʻtilgan jamlagichlar asosida
ayiruv amalini bajarish ham mumkin. Manfiy ikkilik sonning
qo
ʻshimcha kodini hosil qilish uchun quyidagi qoidalar qoʻllaniladi:
208
- ishorasidan tashqari barcha razryadli raqamlar inverslanadi (0 ni
1 ga va 1 ni 0 ga oʻzgartirish yordamida);
-
invreslangandan soʻng kichik razryadga bir uzatiladi.
Bu
vaqtda natija ishorasi hosil boʻlgan kodning katta razryadi bilan
aniqlanadi.
7.1-rasam.
Ikki razryadli ikkilik sonlarni arifmetik qoʻshish va ayirish
amallarini bajaruvchi AMQ sxemasini fragmenti.
Sxema ikkita bir hil qoʻshuv-ayiruv bloki (ikki razryadli
qoʻshiluchilar uchun)dan tashkil topgan. Har bir blok EMAS invertori
2(3), ikkita kirishli HAM elementi 5(7), murakkab 2YOKI-2HAM
elementi 4(6) va bir razryadli jamlagich SM 8(9)dan iborat. Qovuslar
ichida
ikkinchi
blok elementlarining raqami koʻrsatilgan. Ikkala blok
ikkita kirishli 2YOKI-EMAS mantiqiy elementida bajarilgan bitta
tugundan boshqariladi.
Dastlabki holatda, «+», «-» boshqaruv kirishlariga mantiqiy 0
signali uzatilganda, bir razryadli jamlagichning barcha kirishlarida
x
i
,
y
i
kirish
signallari qiymatlari qanday boʻlishidan qat’i
nazar nolga teng
signallar mavjud boʻladi. Mos ravishda S
i
chiqish signallari ham nolga
teng boʻladi.
209
Qoʻshuv amalini bajarish uchun «+» kirishga mantiqiy bir signali
berilish
i kerak. Qurilma chiqishidan qoʻshiluv natijasiga teng signallar
va oʻtkazish signali olinadi.
Ayiruv amalini bajarish uchun «-» kirishga mantiqiy bir signali
berilishi kerak. Bu vaqtda jamlagichning «b» kirishiga kamayuvchining
toʻgʻri kodi beriladi. Yuqoridagi elementning 4 va 6 birinchi kirishlariga
aktiv, quyidagi elementning huddi shunday 5 va 7 kirishlariga
passiv
mantiqiy signallar keladi. Natijada, ayiriluvchi kodi invertor orqali
jamlagichning «a» kirishiga tushadi, ya’ni inverslanadi. Bir vaqtning
oʻzida jamlagichning 8 C kirishida bir signali hosil boʻladi. Demak,
jamlagichning «a
» kirishiga ayiriluvchining qoʻshimcha kodi beriladi.
Shuning uchun jamlagichning chiqishida ikkita
qoʻshiluvchining U-X
ayirmasi hosil boʻladi.
Shunday qilib, sxeman
ing chiqishida ikki sonning yigʻindisini yoki
ayirmasini olish mumkin. Amal turi boshqaruv signalining qiymatiga
bogʻliq boʻladi.
AMQlar sanoatda turl
i integral mikrosxemalar koʻrinishida yoki
2-. 4-, 8-, 16-razryadli operandlar ustida
amallar bajaruvchi KISlar
tarkibida ishlab chiqariladi.
AMQ tarkibida har bir razryad uchun mantiqiy va
qoʻshimcha
amallar shakllantiruvchi, arifmetik amallarni bajarishda AMQning
bar
cha razryadlari uchun tezkor TOʻS shakllanuvchi sxemalar mavjud.
Shuni aytib oʻtish kerak-ki toʻrt razryadli AMQ hosil qilish uchun 70 ta
HAM-EMAS yoki YOKI-EMAS elementlari talab etiladi.
K155
ИП3 IS misolida toʻrt razryadli AMQning funksional
imkoniyatlari bilan tanishib chiqamiz. Uning shartli belgilanishi 5.28 -
rasmda keltirilgan. Mazkur sxema yoki mantiqiy, yoki
arifmetik
amallarni bajaruvchi ikkita rejimda ishlashi mumkin. Qurilma ikkita 4-
razryadli operandlardan foydalanib 16 ta mantiqiy va 16 ta arifmetik
amallarni bajarishi mumkin. Bajariladigan amal turi M (mode control)
kirishga beriladigan boshqaruv signali darajasi bilan belgilanadi. Agar
M kirishga katta kuchlanish darajasi (M=1) berilgan bo
ʻlsa, barcha ichki
oʻtkazishlar berkiladi (blokirovka qilinadi) va qurilma ketma-ket u yoki
bu mantiqiy amalni bajaradi. Agar M kirishga kichik kuchlanish darajasi
M (M=0) berilgan boʻlsa, barcha ichki oʻtishlarga
ruhsat beriladi va
ikkita toʻrt razryadli operandlar ustidan arifmetik amallar bajariladi.
Rejimni boshqaruvchi M kirishdan tashqari mikrosxema S0-S3 parallel
kirishlar bilan ham boshqariladi. Bu kirishlardagi signallar
komb
inatsiyasi bajarilishi kerak boʻlgan aniq amalni tanlaydi.
210
7.2-rasm.
AMQ kirishi va chiqishlari.
A0-
A3 kirishlarga toʻrt razryadli A operandi, B0-B3 kirishlarga
esa, B operand beriladi. S
G
kirishda oʻtkazish signali qabul qilinadi.
AMQ tomonidan 32 amallar ichidan tanlangan funksiya natijasi F0-F3
chiqishlarga uzatiladi. C
hiqishda (toʻrt razryaddan keyin) oʻtkazish
signali ajralib chiqadi. Bu signal keyingi AMQning S
G
kirishiga
uzatiladi. F0-F3 chiqishlardan tashqari IP3 mikrosxemasi uchta
qoʻshimcha chiqishga ega boʻlib, ular: A=B – operandlar tengligini aks
ettiruvchi,
oʻrnatilgan komparator chiqishi; G – oʻtkazishni
shakllantiruvchi chiqish; P – o
ʻtkazishni taqsimlash chiqishi. G va P
chiqishlar, koʻp razryadli sxemalarni bogʻlovchi, AMQ qobigʻlari
oʻrtasida oʻtkazishni tashkil etish uchun qoʻllaniladi.
Agar koʻp qobigʻli AMQlarda maksimal tezkorlik talab
etilmasa,
oddiy pulsatsiyali oʻtkazish rejimini qoʻllash mumkin. Buning uchun
oʻtkazishning S
G+4
chiqishi keyingi AMQning S
P
oʻtkazish kirishi bilan
birlashtiriladi. Tezkor amallarni bajarish uchun K155
ИП3 vositalari
o
ʻrtasiga maxsus tezkor oʻtkazish K155IP4 mikrosxemasi oʻrnatiladi.
Bitta MP
4 qobigʻi toʻrtta IP3 AMQsiga hihmat koʻrsatishi mumkin.
