87
Iste`mol bozori – uy xo„jaliklari va individual xaridorlarning o„z ehtiyojlari uchun sotib
oladigan barcha tovarlar va xizmatlarni o„z ichiga oladi. Iste`mol bozori ko„lamini o„rganishda uni
bir qancha belgilariga ko„ra turkumlash mumkin. Xususan, tovarlarni iste`mol qilish davriyligiga
ko„ra ularni: uzoq muddatli iste`mol tovarlari; qisqa muddatli iste`mol tovarlari; xizmat turlariga
ajratish mumkin.
Iste`mol tovarlari bilan savdo qilish xususiyatiga ko„ra esa ularni: kundalik iste`mol
tovarlari; dastlabki tanlov asosida olinadigan tovarlar; alohida talabga ega bo„lgan tovarlar; passiv
talabdagi tovarlarga bo„lish mumkin.
Motivatsiya (yoki ilhomlantirish) – tegishli zarurat va ehtiyojni birlamchi qondirish uchun
amalga oshiriladigan yo„llar va uslublar hisoblanadi. Nazariy jihatdan motivatsiya ko„pgina
olimlar tomonidan etarlicha ta`riflangan va amaliy yo„nalishda o„z aksini topgan. Jumladan,
Zigmund Freydning «motivatsiya nazariyasi», Fredirik Gertsbergning «ikki omil» nazariyasi,
Devid Makklenandning «ehtiyojlar nazariyasi», Abraxam Maslouning «Ehtiyojlar ierarxiyasi»
nazariyalari nafaqat menejment sohasida, balki marketing va psixologik tadqiqotlarda o„zining
amaliy o„rnini keng topgan. Bu borada A.Maslouning ehtiyojlar iererxiyasini misol qila olamiz.
Nazorat uchun savollar.
1. Iste`mol bozori ko„lamiga baho bering.
2. Iste`mol bozori qanday belgilariga ko„ra guruhlanadi?
3. Kundalik iste`mol mollari guruhiga kiruvchi tovarlar ko„lamini aytib bering?
4. Xaridorlik atvorining modeli qanday shakllanadi?
5. «Ehtiyojlar ierarxiyasi» nazariyasi xaridorlik atvorining shakllanishidagi o„rni qanday?
Mavzu № 13. Marketing tashqi muhiti tahlili.
