69
foydaning kamayishiga yo'l qo'ymaslik uchun marketing xizmati tovar, bozor va marketing
kompleksini modifikatsiyalash usullarini izlashi zarur.
Tovarning hayotiy davrini uzaytirishning klassik misoli sifatida neylonning sotilishini olish
mumkin. Vaqt o'tishi bilan uni qo'llashning yangi sohalari ochilib bordi: parashyutlar, chulki, ich
kiyim, ko'ylaklar, gilamlar. Shunga o'xshash misolni "Samarqandmarmar" korxonasi bo'yicha ham
keltirish mumkin. U bozorda o'zlashtirilmagan uyani topa oldi va ko'proq raqobatbardosh mahsulot
- marmar plitalar va yarimfabrikatlarni ishlab chiqishga o'tdi. Bu esa unga modifikatsiyalangan
tovari bilan yangi bozorlarni va tovarni ishlatishning yangi sohalarini muvaffaqiyatli egallashga
imkon berdi.
Chiqish bosqichi - sotishning tushib ketishi va foydaning keskin kamayishi tavsiflanadi.
Bunga raqobatchilarning muvaffaqiyatli faoliyati, texnologiyadagi o'zgarishlar, iste`molchilarning
bozor tovarlarini afzalroq ko'rishlari yordam beradi. Raqobatchilar
mazkur tovarning bozoridan
chiqa boshlaydilar; qolgan ishlab chiqaruvchilar uning assortimentini qisqartirishga, o'zining bozor
makonini toraytirishga majbur bo'ladilar, ularning sotish kanallari kamaya boshlaydi. Marketing
dasturi qisqaradi, norentabel mahsulotning ishlab chiqarishdan olinishi ro'y beradi. Ba`zan
mahsulotni tiriltirish va uning hayotini davom ettirishga harakat qilib ko'rish mumkin. Ya`ni:
1. Faol reklama, o'ramni takomillashtirish, narxlarni o'zgartirish, sotish tizimini qaytadan tashkil
etish hisobiga.
2. Bu tovarlarga sodiq bo'lgan iste`molchilarga tayanish mumkin, tovarning qolganini
ham sotish
va ishlab chiqish hamda sotish xarajatlarini keskin kamaytirib qolgan foydani oxirigacha "siqib
olish" mumkin.
3. Yangi bozorlarga kirish va ularni o'zlashtirish.
Agar bu choralar ijobiy natija bermayotgan bo'lsa -tovar ishlab chiqarishni to'xtatishga o'tish
variantè qoladi. Iste`molchilar va sotish kanallari tovarni ishlab chiqarishning to'xtatilish vaqti,
shuningdek, kafolat majburiyatlarga rioya etilishi, kafolatlar tugagandan keyin ta`mirlashni amalga
oshirish tartibi, ishlab chiqarishdan olingan mahsulotning belgilangan vaqt davomida yordamchi
qismlar bilan ta`minlanishi haqida oldindan ogohlantirilishi kerak. Bularning hammasi firmaga
bo'lgan ishonch yo'qolmasligining va iste`molchilar firmaning yangi tovarlarini ijobiy qabul
qilishlariga ko'maklashadi.
Marketing tadqiqotlarining asosiy vazifasi tovarning bozordagi hayotiy davrini, va ayniqsa,
uchinchi bosqichining davomiyligini uzaytirishdir. Korxonaning istiqboldagi gullab-yashnashi u
ishlab chiqarayotgan har xil tovarlarning hayotiy davrlari bir-birining ustidan o'tgandagina
ta`minlanadi. Bu bozor bitta tovar bilan to'yinishigacha bozorga keyingi tovarni chiqarish
kerakligini bildiradi.
Firmalar egri chiziq jarayoniga innovatsiya orqali, mavqelashtirishni o'zgartirish, tovarning
iste`molchilar boshqa guruhi tomon harakat qilishiga yordam berish
va uni modifikatsiyalash
orqali ancha darajada ta`sir etishi mumkin. Buning uchun doimiy ravishda marketing tadqiqotlari
olib borish kerak. Har bir bosqichda korxona o'ziga biror maqsadni qo'yishi mumkin:
bozorga chiqarish bosqichini qisqartirish;
o'sish jarayonini tezlashtirish;
etuklik bosqichini iloji boricha ko'proq davom ettirish.
chiqish bosqichini sekinlashtirish.
