51
Uchinchi guruh - bu guruhga eng kam daromadga ega bo„lgan xaridorlar kiradi. Ular
aksariyat hollarda ijtimoiy ta`minotning turli ko„rinishlaridan
foydalanadilar, o„z daromadlarining
taxminan 80 % ini moddiy ehtiyojlarini qondirishga sarflaydilar.
3. Xulq atvorga qarab segmentlash - bunda xaridorlar niyat-maylllari, hatti-harakatlari, xarid
qilishdagi sabablariga asosan guruhlanadi.
Filipp Kotler o‟zining “Основы маркетинга” kitobida bir necha belgilarni ko‟rsatib o‟tadi.
Ular quyidagilar:
1. Tovarni sotib olish sababiga ko‟ra: doimiy, aloxida sabablarga kura.
2. Sotib olishdan manfaatiga ko‟ra: sifati, xizmat kursatish turlari, iqtisod qilish uchun.
3. Foydalanuvchi sifatidagi o‟rniga qarab:
a) foydalanmaydigan;
b) oldin foydalangan;
c) doimiy foydalanuvchi;
d) yangi foydalanuvchi;
e) endi foydalanmokchi bulganlar;
f) tovarga bulgan munosabatga karab.
Yuqorida aytib utilgan belgilar xaridorni xarakterini
tula-tukis ochib berishga, uni tovarga
bulgan munosabati va sotib olish imkoniyatini aniqlashga yordam beradi.
Ko„pgina etakchi firmalarda “xaridorlar
yashash muhiti, hayot tarzi va hatti-harakatlarini
o„rganadigan guruhlar tashkil etilgan.
Bu mezonlar bo„yicha segmentlash o„tkazilgandan so„ng, uning natijalari jadval
ko„rinishida aks ettiriladi va miqdoriy koefitsentlar asosida firma uchun qulay bozor tanlanadi.
Jadvalning taxminiy ko„rinishi quyidagicha bo„lishi mumkin (2.1.-jadval):
9.1.-jadval
Omilning nomlanishi
Omilning tavsifi
Salmog‟i
Bozorning kattaligi,
mln. dollar
50 dan yuqori
30 dan 50 gacha
8 dan 30 gacha
2 dan 8 gacha
16
24
32
40
Yangi tovar savdosining o„sish
dinamikasi, yiliga %
hisobida
-5 dan yuqori
+5 dan yuqori
-5 dan past
0 atrofida
+5 dan past
6
12
18
24
30
Yaqin
10
yillikdagi
bozor
istiqbollari
juda yomon (-40 dan yuqori)
yomon (-10 dan -40% gacha)
o„rtacha (pasayish yo„q)
yaxshi (+10 dan +40 % gacha)
juda yaxshi (+40 dan yuqori)
4
8
12
16
20
Tovarning mavsumiyligi
... eng arzon
... odatdagi narx
... mavjud emas
Tovar mavsumiy emas va doimiy
sotiladi
10
20
40
50
Tovarning bozordagi narxi
... juda qimmat
... qimmat
... maxalliyga tenglashgan
8
16
24
52
... xammasidan arzon
40
Tovarga bo`lgan munosabat
... juda salbiy
... urtacha
... yoshlar tomonidan salbiy
... neytral
... ijobiy
2
4
6
8
10
Tovarga bo`lgan ehtiyoj
... 75 % hududda mavjud emas
... 50 % hududda mavjud emas
... 25 % hududda mavjud emas
... xamma erda ijobiy
4
8
12
20
Tovarlar xaridining davriyligi
... haftada 2-3 marta
... 3 oyda 1 marta
... 2 oyda bir marta
... 4 haftada 1 marta
... 1-2 haftada 1 marta
6
12
18
24
30
Tovarning
xususiyatlariga
munosabat (ko„rinishi, hidi, ta`mi)
Juda noma`qul
Noma`qul
E`tiborsiz
Juda yaxshi
Ijobiy
8
16
24
32
40
Tovarning qadoqlanishi
Yangilash zarur
O„zgartirishlar kiritish kerak
Takomillashtirish lozim
Yozuvni o„zgartirish kerak
O„zgartirish kerak emas
10
20
30
40
50
Raqobatchilarlarning qarshi
harakatlari
Narxlar urushi
3 va undan ortik firmalar-ning reklama
hujumi
1 yoki 2 firmalarning reklama hujumi
Firmalarning past darajadagi reklama
faolligi
Raqobatchilar mavjud emas
10
20
20
40
50
Tovarning
bozorga
moslashishi
uchun
zarur
bo„lgan
bozor
tadqiqotlari hajmi
Juda katta (1 yilgacha)
O„rtacha (YArim yilgacha)
Kichik (3 oygacha)
Juda kichik (1 oygacha)
Mavjud emas
12
24
36
48
60
