50
guruxlarga bulinishi mumkin. Masalan, serxosil, sersuv vodiylar, yangi uzlashtirilgan erlar, dasht,
chul, yarim chul zonalari. Bu erlar yana aholiisini sotsial-iktisodiy, turmush darajasidan fark qiladi.
Aholiini zichligi xam vodiylarda, yangi uzlashtirilgan dasht zonalarga karaganda yuqorirok. Bu esa
vodiylarda xaridorlarni tuplanganlik darajasi yuqori ekanligini bildiradi. Xaridorlarni segmentlarga
bo‟lishda Respublikamizda xisobga olinishi zarur bulgan belgilaridan yana biri, aholiini
urbanizatsiya darajasidir. YAna xozirgi vaktda respublika aholiisining fakat 35 - 40% gina
shaxarlarda yashaydi, kolgan 60-65% aholii esa kishloklarda yashaydi.
Bu esa aholiining
tovarlarga bulgan extiyojlarining xususiyatini aniqlashga ta`sir qiladi. Masalan: shahar va qishloq
aholisining talablari bir-biridan farq qiladi; ob-havoning turli tumanlarda har-xilligi xaridorlarning
mos tovarlarni tanlashiga sabab bo„ladi va hokazo.
2. Demografik segmentlash - bunda bozor bir qator demografik alomatlarga asosan
segmentlarga bo„linadi.
A) Xaridorlarning yoshi - iste`mol xususiyatlariga
binoan xaridorlarni bolalar, yoshlar, o„rta
yoshdagilar va qariyalar guruhiga ajratish mumkin.
Chunki xaridorlarni yoshi uzgarishi bilan tovarlarga munosabati uzgaradi. Filipp Kotler
uzining "Osnovi marketinga" kitobida aholiini yoshi buyicha 7 guruxga bo‟lishni taklif qiladi.
Respublikamizda nashr etiladigan ilmiy adabiyotlarda aholii asosan 5 guruxga bulinadi. Maktab
yoshigacha, maktab yoshida, 18-30
yoshgacha, 30-50 yoshgacha va undan kattalar. Bu bulinish
respublikamiz aholiisini ilmiy-psixologik xususiyatlaridan kelib chikadi. Iste`mol buyumlariga
bulgan extiyojlarini shakllanishida mamlakatdagi oilalarni katta-kichikligi muxim ahamiyatga ega.
Masalan, respublikamizda oilada odamlarni soni urtacha 5-6 tani tashkil etadi. Bu esa yosh bolalar
va usmirlar uchun zarur bulgan tovarlarga extiyoj yuqorirok ekanligini,
zebu-ziynat va boshka
ikkilamchi mahsulotlarga extiyoj kamrokligini bildiradi. Buni aksi esa, masalan: Germaniya va
Shveytsariya oilalarida urtacha odam soni 1.9-2.1 kishini tashkil etadi. Bu esa aholiini xarid
imkoniyatlari
yuqorirok, kuprok turmushda kulayliklar yaratadigan uy-ruzgor buyumlari, mebel‟,
avtomobil‟ va zebu-ziynat mollariga extiyojlari yuqorirok ekanligini bildiradi. Marketingda asosan
mamlakat aholisi oilasining soni bo‟yicha 3 guruhga bo‟linadi:
1. 1-2 kishi;
2. 3-4 kishi;
3. 5 va undan yuqoriroq.
