- qirg'oq chiziqlari bilan chegaralangan maydon (jonli
kcsina maydoni); f q i ./* ,
f& n - izotaxlar bilan chegaralangan
kcsitnda eng katta tezliklami tutashtiruvchi izotax va ko'ndalang
kcsimning eng katta tezligi orasidagi farq, m/s.
Suv sarfini aniqlashning grafo-analitik usuli. Bu usulda suv sarfi
quyidagi ifoda yordamida hisoblanadi:
bu yerda: K - qirg'oqqa qarab tezliklaming kamayishmi e’tiborga
oluvchi koeffisiyent boiib, uning qiymati 0,5-0,9 gacha o'zgaradi.
I lisoblashlarda qirg'oqda chuqurlik 0 ga teng bo isa, K=0,7 deb
olinadi; b,, b2,...,b n - vertikallar orasidagi masofa, m; q N q2,..,qn-
chuqurlik hamda tezlik vertikallaridagi elementar suv sarflari (5.3-
rasm), m2/s.
maydonlar: a , , a 2
a n- izotaxlar qadami, m/s; a' - ko'ndalang
123
h.ra
0,2
0 , 4
0,6
0,8
!
1.7 -t
1 , 4 -
1.6
-
1.8
•> -
H vudkat
0 .4
0
>9,
mj.s h-m
0,4
0,5
1,5
2,5
Hi vertikai
0 0,2 0,4 0,6 0,8
I
1,2 1,4 i,6
0 0,2 0,4 0,6 0.8 i
1,2 1.4 1.6
h,m
1
1,5
y ^ m / . v K i n
J--------- 1---------*
'
f
<9 , m i s h , m •
1 V v e r t i k a i
/
f
0 , 5 '
V v e r t i k a i /
0 . 5 -
f
/
/
i
1 -
/
1
1 "
1
l
f ,5
1
1
t f -
i
i
i
*
f
2 ~
................................................................. /
2 , 5
/
1
5.4-rasm. Tezlik epyuralari (I-VI vertikallar uchun).
025
0,5
0,75
V I vertikai
0,2
0.4
0,2
0,4
0,6
0 0,2 0.4 0.6 O.S
1
1.2 1,4 1.6
9,mis h.m
0 0,2 0,4 0,6 0,8
!
1,2 t,4 1.6
0,25
0.5
0,75
0.5 -j
1 -j
1.5 -I
H
2.5 i
3.5
1V vcrtikal
0,5 -
1
1,5
I
1
V vemkal
j
9 , m i s
h.ii:
0,5
I
1,5
S, m/s
VI vertikal
J
5.4-rasm. Tezlik epyuralari (I-VI vertikallar uchun).
I ,i\h>Kni/iA t-firi chiziq usulida suv sarfini hisoblash. Bu usul
I • • 1
11
• i miv ii I mi hisoblash uchun izotax chiziqlari bilan chegaralangan
iiiuytlonliimi gorizontal o‘qqa, vertikai o‘qqa esa ularga mos keluvchi
tezliklar qo'yiladi. Ular kesishgan nuqtalarni tutashtirsak, egri chiziq
liosil boiadi (5.5-rasm).
Bgri chiziq va koordinata o‘qlari bilan chegaralangan maydon
hisoblanib, umumiy masshtabga ko‘paytiriladi. Olingan natija suv
sarfini beradi:
Q = F3 = AS N ,
bu yerda: Fc- egri chiziq bilan chegaralangan maydon, m3/s; AS -
1 sm2 ga mos keluvchi maydon, m3/s; N - kataklar soni.
9, m/ s
5.5-rasm. Taxiografik egri chiziq.
Suv sarfini o ic h ash vaqtida m a iu m xatoliklarga y o i
q o ‘yi!adi. Ularning manbai quyidagilardan iborat:
1) o ic h ash vaqtida foydalaniladigan asboblaming turi;
2) o ic h ash usullari, daryo o ‘zani hamda ob-havo holati;
3) oichanayotgan suv rejimi elementlarining o ‘zgaruvchanligi;
4) suv sarfini hisoblash vaqtidagi xatoliklar va boshqalar.
Yuqoridagi xatoliklar ikki guruhga ajratiladi:
1) tasodifiy xatoliklar;
2) sistematik xatoliklar.
Yuqorida qayd etilgan xatoliklarni hisobga olish suv sarfini
hisoblash aniqligini oshirishga imkon beradi. Shuningdek, suv
sarfini o ic h ash va natijalami hisoblashda yuqorida qayd etilgan
xatolami imkon darajasida kamaytirishga harakat qilish lozim.
126
|
