0 ‘zgarmas harakat, o ‘z navbatida, ikkiga -
tekis
va
tekismas
liuriikatlarga bo ‘linadi.
Tekis harakatda suvning oqish tezligi ( $ ) ,
jonli kesma
maydoni (&>), suv sarfi (Q) daryo uzunligi b o ‘yicha o ‘zgarmas,
ya’ni bir xil qiymatlarda kuzatiladi. Natijada o ‘zan tubi nishabligi
( / ) va suv sathi nishabligi ( 3 ) bir-biriga teng yoki parallel bo ‘ladi
(4.1-rasm, a).
Tekismas harakatda suv sathi nishabligi ( 3 ) , suvning oqish
tezligi (.9), jonli kesma maydoni
( t v ) daryo uzunligi bo‘yicha o ‘z-
garib turadi. Tekismas harakat sekinlanuvchan va tezlanuvchan hara-
katlarga boiinadi. Sekinlanuvchan harakatda
suv sathi nishabligi
( 3 ) o ‘zan tubi nishabligi
( i ) dan kichik bo‘ladi. Tezlanuvchan
harakatda esa uning teskarisi kuzatiladi (4.1-rasm, b; c).
3
4. l-rasm. Daryo suvi harakatining turlari:
a
—
tekis harakat, b, c
—
tekis-
mas harakat',
---- ►
harakat yo ‘nalishi, J — suv yuzasi nishabligi, i — o ‘zan
tubi nishabligi, G
—
harakatlantiruvchi kuch, Gg, Gv
—
harakatlantiruvchi
kuchning gorizontal va vertikal tashkil etuvchilari.
85
0 ‘zgaruvchan harakatda oqimning
barcha gidravlik element-
lari, jum ladan, suvning oqish tezligi ( $ ) , jonli kesrna maydoni
(&>), suv sarfi (Q) va boshqalar daryo uzunligi hamda vaqt
b o ‘yicha o'zgaruvchan b o ‘ladi.
Bunday harakat daryolarda
to ‘linsuv davrida, gidrotexnik inshootlar, ayniqsa suv omborlari
to ‘g ‘onlarining quyi byeflarida kuzatiladi.
