54
chamlariga beriladigan qo‘yimlarni hisob yo‘li
bilan aniqlashda
katta muammolar yaratadi. Shuning uchun ishlab chiqaruvchi
zavodlar shtamplanadigan detallarning o‘lchamlariga qo‘yimlarni
tajriba asosida belgilashga majbur bo‘ladilar.
3.9. Shtamplangan detallarni nazorat qilish
Kuzov va kabina detalini tayyorlash texnolgik jarayonini loyi-
halash bilan bir vaqtda detalning o‘lchamlarini nazorat qilish usullari
ham loyihalanadi.
Nazorat usulini ishab chiqishda detalning
ishchi chizmasi va
uning master modeli asos qilib olinadi. Bundan tashqari, detalning
vazifasi, o‘rnatilish joyi va qaysi detallar bilan birikishi va detalning
qaysi joyi baza bo‘lib xizmat qilishi hisobga olinadi.
Nazorat
usulini loyihalash jarayonida detal geometriyasini o‘lchash ketma-
ketligi, tekshirish jihozlari tarkibi (nazorat moslamalari, shab-
lonnlar, detallardagi guruh bo‘lib joylashtirilgan teshiklarning
o‘zaro joylashishini nazorat qilish kalibrlari, tiqinlari va b.)
aniqlanadi.
Nazorat qilish jihozlari va moslamalari shtamplarni tayyor-
lashdan avval ishlab chiqariladi va tayyorlanayatgan
shtamplarning sifati ular yordamida tekshiriladi.
Nazorat moslamalari po‘latdan
yoki plastmassadan, shtamplarni
tayyorlash uchun qabul qilingan usul bilan ishlanadi. Nazorat
moslamalarining aniqligi master-model yordamida teshiriladi va
ularnig orasidagi tirqish 0,5 mm dan katta bo‘lmasligi,
boshqa
o‘lchamlar orasidagi farq
±
0,25 mm dan katta bo‘lmasligi talab
qilinadi.
Yangi kuzov va kabina detallarini ishlab chiqarishga,
qo‘yish jarayonida yangi shtamplar komplekti yordamida 50–60
ta detal shtamplangandan so‘ng ularning sifati nazorat qilinib
ichidan bitta detal tanlab olinadi va etalon sifatida ishlatish
uchun rasmiylashtiriladi.
55
Detalning etaloni
detal sifatini solishtirib, nazorat ishlarini
o‘tkazish uchun ishlatiladi va detalga qo‘yiladigan talablar
mezoni bo‘ladi. Bunda detalning tashqi ko‘rinishi, detal
elementlarining nazorat moslamasiga mos bo‘lishi
va u bilan
tirqishlar hosil qilmasligi tekshiriladi.
Detal etalonlari o‘lchash usullari ko‘p vaqt talab qilganda
yoki o‘lchash usuli bilan detal sifatiga baho berish mumkin
bo‘lmaganda ishlatiladi, masalan:
– murakkab shaklli detallar sifatini aniqlashda;
– yuza sifatiga baho berish vaqtida.
