67
Titrlashga sarflangan tiosulfatning hajmi va titrini bilgan holda kislotalar miqdori
aniqlanadi.
Indikator sifatida ishlatiladigan kraxmal eritmasi sezgir bo’lganligi
sababli
yodometrik usulning aniqligi yuqori. Yod kraxmal reaksiyasi yordamida aniqlanishi
mumkin bo’lgan erkin yodning eng kam miqdori uy haroratida 1 x 10
-6
dan 2 x 10
- 5
n. ni tashkil etadi, eritmada yod ioni o’ta kam miqdorda bo’lishi shart.
yodometrik analizlarni o’tkazilish shartlari:
1. J
2
/2J
-
- juftining potensiali unchalik yuqori emas. Shuning uchun ko’pincha
yodometrik reaksiyalar qaytar yoki ular oxirigacha bormaydi; faqat ma’lum
sharoit
yaratilgandagina reaksiya oxirigacha boradi.
2.Yod uchuvchan modda bo’lgani uchun titrlash sovuq muhitda olib boriladi.
Bundan tashqari, harorat oshishi bilan indikator kraxmalning sezgirligi pasayadi:
bir tomchi yoddan ko’kargan kraxmal eritmasi qizdirilsa rangi yo’qoladi, sovitilganda
esa yana paydo bo’ladi.
3. Yodometrik titrlashni ishqoriy muhitda olib borib bo’lmaydi. Bunda yod
ishqor bilan ta’sirlashadi:
J
2
+ 2OH
-
= JO
-
+ J
-
+ H
2
O.
Gipoyodid yodga nisbatan kuchli oksidlovchi bo’lganligi
uchun tiosulfatni
qisman sulfatgacha oksidlaydi:
S
2
O
3
+ 4JO
-
+2OH
-
= 2S0
3
2-
+ 4J
-
+ H
2
0.
Eritmada OH konsentrasiyasi qanchalik yuqori bo’lsa, shuncha ko’p miqdorda
tiosulfat sulfat ioniga aylanadi. Bu ikkilamchi reaksiya tufayli analiz: natijalarini
to’g’ri ifodalashning imkoni bo’lmagani uchun muhitning ishqoriyligi 9 dan
oshmasligiga e’tibor berish lozim. Shu bilan birga muhitda H+ ionlarining
hosil
bo’lishi ham maqsadga muvofiq emas. Jarayon kerakli yo’nalish bo’yicha to’liq
borishi uchun N+ ionlari muhitga NaHC03 qo’shish yo’li bilan bartaraf qilinadi:
HCO
3
+ H
+
-» H
2
CO
3
> H
2
O +CO
2
Reaksiya natijasida eritmada kuchsiz ishqoriy (rN topadi. 7) muhit qaror
68
4. Kristall holatdagi yodning suvda eruvchanligi kam. Shuning uchun
yodometriyada KJ miqdori keragidan ortiqcha olinadi. Kaliy yod J~ ioni bilan [J ]-
ionini hosij qiladi:
J
-
+ J
2
o f J
3
]
-
.
Ushbu reaksiya natijasida esa ajralib chiqqan yod muhitda ushlanib qoladi. Erkin
yodning tiosul’fat ioni bilan qaytarilishi natijasida J
2
va [J
3
]~ orasida
muvozanat
buziladi. Natijada, muhitda J
2
ning yangi molekulalari hosil bo’ladi. Kaliy yodid
KJ ning ortiqcha miqdori aniqlanayotgan oksidlovchi va J~
orasidagi reaksiyani
tezlashtiradi.
5. Odatda, aniqlanayotgan oksidlovchi bilan J- ionlari orasidagi reaksiya etarli
tezlikda bormaydi. SHu sababli kaliy yodid KJ eritmasiga oksidlovchi qo’shgandan
keyin bir oz kutiladi. Bu davr ichida ajralib chiqqan yod titrlanadi.
6. Yorug’lik yod ionlarining havo kislorodi bilan reaksiyasini tezlashtiradi:
4J
-
+4H
+
+ O
2
+ hv = 2J
2
+2H
2
J
Shu sababli titrlashda ishlatiladigan reaksion eritma qorong’i joyda saqlanadi.
