40
Daladagi uzumning o’rtacha namunasini olish. Tokning balandligi va eniga,
quyosh nurining tushishiga qarab bir necha qatordagi
toklardan bir-ikki boshdan
uzumni uzib olinadi. Agar uzum ustun (shpaler)siz o’stirilgan bo’lsa, namuna
dalaning diagonali bo’ylab olinadi (konvert usuli). Daladagi uzum holatini aniq
ko’rsatishi uchun etilganlik darajasi turlicha bo’lgan namunaning umumiy massasi
3—5 kg. ni tashkil qilishi lozim.Namuna olish katta tajriba talab
qilgani sababli, bu
ishni maxsus yo’riqnoma olgan tajribali bog’bonga topshirish lozim. O’rtacha
namuna olish ustidan nazoratni laboratoriya xodimi olib boradi.Uzum namunasini
analizga tayyorlash. Keltirilgan namunadagi uzumdan etilish darajasiga qarab, 1-2
kg ajratib olib laboratoriya pressida siqiladi. Press bo’lmagan hollarda uzumni
matodan
tikilgan xaltachaga solib, qo’l bilan siqib Sharbatini olsa bo’ladi. Har 1 kg
uzumdan 550—600 ml Sharbat siqib olish kerak.
Nazorat savollari:
1. Mahsulotlardan namuna olishning qanday turlari bor?
2.O’tacha namunalar qanday olinadi?
3.Uzumdan o’rtacha namuna olish?
4.Dala va laboratoriya usulining farqi nimada?
5. Donli mahsulotlardan qanday namuna olinadi?
41
5.
Mahsulotlarni fizik va fizik kimyoviy ko‘rsatgichlarini aniqlash
usullari
.
Titrometrik (hajmiy) tahlilning mohiyati. Titrometrik analizlar tez bajarilishi bilan
tavsiflanadi. Ushbu tezlikka konsentrasiyasi (yoki titri)
aniq reagentning hajmini
o’lchash bilan erishiladi. Ya’ni, titrometrik analizlarda o’zaro reaksiyaga
kirishadigan ikki moddaning hajmini o’lchash bilan cheklaniladi.
Titr deb, 1 ml eritmada erigan moddaning
gramm yoki milligrammda
ifodalangan qiymatiga aytiladi. Masalan, «shavel kislotasining titri 0,0063 g/ml»
iborasi eritmaning har millilitrida 0,0063 g shavel kislotasi mavjudligini bildiradi.
Titr «T» harfi bilan belgilanadi hamda yuqoridagi misol T H
2
S
2
O2H
2
O - 0,0063 g/ml
tarzidai foydalanadi.
Titri aniq eritma titrlangan yoki aniq titrli eritma deb ataladi. Analizda aniq titrli eritma
byuretkaga quyiladi va tekshirilayotgan eritmaga oz-ozdan tomiziladi.
Tekshiruv
titrlashga sarflangan reagent miqdori tekshirilayotgan modda miqdoriga ekvivalent
bo’lguncha davom ettiriladi. Ayrim hollarda byuretkadan kolbadagi aniq titrli
eritmaga tekshirilayotgan modda eritmasidan quyiladi.
Qaysi usulda olib
borilishidan qat’iy nazar bunday ish jarayoni titrlash deyiladi.
Byuretkadan titrlashga sarflangan reagent eritmasi (aniq titrli eritma) titrini bilgan
holda tekshirilayotgan moddaning grammda ifodalangan miqdori aniqlanadi. Reaksiya
tenglamasidan esa tekshirilayotgan eritmadagi moddaning miqdorini, hajmi aniq bo’lsa,
eritma titrini hisoblash mumkin.
