“To‘plamlar va ular bilan ishlash amallari” mavzusini o‘rganish

114 
Ayni paytda, o‘quvchilarga tanish bo‘lgan matematik savollar orasidan misol 
tanlab olish va ularga nazariy-to‘plam nuqtayi nazaridan yondashuvni o‘rgatish 
kerak. Ayniqsa, tenglama va tengsizliklarni yyechishda to‘plam nazariyasini 
qo‘llashni ko‘rib chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu tushunchalar 
to‘plam nazariyasi tilida tabiiy talqin etilgan bo‘ladi. 
Dastlab, o‘quvchilarga to‘plam nazariyasining konkret obrazlar xilma-xilligini 
umumlashtiruvchisi bo‘lgan umumiy tushunchalar ortida nima borligini tushunish 
qiyin kechadimi? Bu, atrofda kechayotgan hayotiy haqiqatlar aks etgan ko‘plab 
real holdagi nazariy materialni bayon qilish bilan shartlanadi.
Ayni paytda, o‘quvchilarga tanish bo‘lgan matematik savollar orasidan misol 
tanlab olish va ularga nazariy-to‘plam nuqtayi nazaridan yondashuvni o‘rgatish 
kerak. Ayniqsa, tenglama va tengsizliklarni yyechishda to‘plam nazariyasini 
qo‘llashni ko‘rib chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu tushunchalar 
to‘plam nazariyasi tilida tabiiy talqin etilgan bo‘ladi. 
Dastlab, o‘quvchilarga to‘plam nazariyasining konkret obrazlar xilma-xilligini 
umumlashtiruvchisi bo‘lgan umumiy tushunchalar ortida nima borligini tushunish 
qiyin kechadimi? Bu, atrofda kechayotgan hayotiy haqiqatlar aks etgan ko‘plab 
real holdagi nazariy materialni bayon qilish bilan shartlanadi.
Ayni paytda, o‘quvchilarga tanish bo‘lgan matematik savollar orasidan misol 
tanlab olish va ularga nazariy-to‘plam nuqtayi nazaridan yondashuvni o‘rgatish 
kerak. Ayniqsa, tenglama va tengsizliklarni yyechishda to‘plam nazariyasini 
qo‘llashni ko‘rib chiqish muhim ahamiyat kasb etadi. Chunki bu tushunchalar 
to‘plam nazariyasi tilida tabiiy talqin etilgan bo‘ladi. 
Endi bu mavzuni o‘rganish usullarini ko‘rib chiqamiz. Ushbu mavzu bo‘yicha 
markaziy tushuncha sifatida, albatta, to‘plam tushunchasi hisoblanadi. Bu 
tushuncha matematikada boshlang‘ich tushuncha sanaladi. O‘quvchilar yetarlicha 
darajada turli tabiatga oid ko‘plab misollar keltirishi mumkin.
“To‘plam” tushunchasi ma’nosini akademik N.N. Luzin tomonidan taklif 
etilgan shaffof holdagi ko‘rib bo‘lmaydigan (nepronisayemiy) qobiq sifatida 

115 
obrazli tarzda tasavvur etish orqali ochish mumkin. To‘plam haqidagi bunday 
obrazli tushuncha, o‘quvchilarga nima uchun, masalan, bir elementli to‘plam 
elementning o‘zi bilan aynan o‘xshash emasligini tushuntirish imkonini beradi. 
“To‘plam elementi” tushunchasini muhokama etish paytida, u yoki bu predmet 
haqiqatan ham mana shu to‘plamga tegishli ekanligi aniqlangandan keyingina 
to‘plam elementi nomini olishi mumkinligini ta’kidlash lozim. O‘quvchilar bilan 
birgalikda qaysi to‘plam berilgan topshiriq, qaysinisi esa teng deb atalishini 
aniqlab olish zarur. To‘plamga oid topshiriqning ikkita asosiy vositasini keltirib 
o‘tamiz: izohlash xususiyatiga ega vosita yordamida o‘tkazish va ta’riflash.
Ko‘rib chiqilgan tushunchalarni o‘zlashtirish uchun o‘quvchilarga 1-9- mashqlarni 
taklif etamiz. Oxirgi mashq ko‘proq qiziqish uyg‘otadi, chunki u tenglama orqali 
berilgan modul belgisi ostidagi o‘zgaruvchanlikni ifodalaydi. 

Download 3,86 Mb.