O‘zbekiston respublikasi ichki ishlar vazirligi a k a d e m I y a

13 
Axborot hisoblash tizimlarida axborot xavfsizligini ta’minlash 
nuqtai nazaridan o‘zaro bog‘liq bo‘lgan uchta tashkil etuvchini ko‘rib 
chiqish maqsadga muvofiq:
1) axborot;
2) texnik va dasturiy vositalar;
3) xizmat ko‘rsatuvchi personal va foydalanuvchilar.
Har qanday axborot hisoblash tizimlarini tashkil etishdan maqsad 
foydalanuvchilarning talablarini bir vaqtda ishonchli axborot bilan 
ta’minlash hamda ularning konfedensialligini saqlash hisoblanadi. 
Bunda axborot bilan ta’minlash vazifasi tashqi va ichki ruxsat 
etilmagan ta’sirlardan himoyalash asosida hal etilishi zarur.
Axborot tarqab ketishiga konfedensial ma’lumotning ushbu axborot 
ishonib topshirilgan tashkilotdan yoki shaxslar doirasidan nazoratsiz 
yoki noqonuniy tarzda tashqariga chiqib ketishi sifatida qaraladi.
Tahdidning uchta ko‘rinishi mavjud.
1. Konfedensiallikning buzilishiga tahdid shuni anglatadiki, bunda 
axborot unga ruxsati bo‘lmaganlarga ma’lum bo‘ladi. Bu holat 
konfedensial axborot saqlanuvchi tizimga yoki bir tizimdan 
ikkinchisiga uzatilayotganda noqonuniy foydalana olishlikni qo‘lga 
kiritish orqali yuzaga keladi.
2. Butunlikni buzishga tahdid hisoblash tizimida yoki bir tizimdan 
ikkinchisiga uzatilayotganda axborotni har qanday qasddan o‘zgar-
tirishni o‘zida mujassamlaydi. Jinoyatchilar axborotni qasddan o‘zgar-
tirganda, bu axborot butunligi buzilganligini bildiradi. Shuningdek, 
dastur va apparat vositalarning tasodifiy xatosi tufayli axborotga noqo-
nuniy o‘zgarishlar kiritilganda ham axborot butunligi buzilgan hisob-
lanadi. Axborot butunligi – axborotning buzilmagan holatda mavjud-
ligidir.
3. Xizmatlarning izdan chiqish tahdidi hisoblash tizimi resurslarida 
boshqa foydalanuvchilar yoki jinoyatchilar tomonidan ataylab qilingan 
harakatlar natijasida foydalana olishlilikni blokirovka bo‘lib qolishi 
natijasida yuzaga keladi. Axborotdan foydalana olishlilik – axborot 
aylanuvchi, subyektlarga ularni qiziqtiruvchi axborotlarga o‘z vaqtida 
qarshiliklarsiz kirishini ta’minlab beruvchi hamda ixtiyoriy vaqtda 
murojaat etilganda subyektlarning so‘rovlariga javob beruvchi 
avtomatlashtirilgan xizmatlarga tayyor bo‘lgan tizimning xususiyatidir.

14 
 
 
Axborot xavfsizligiga tahdidlarning toifalanishi. 
Axborot xavfsizligiga 
tahdidlar darajasiga kora quyidagicha toifalanishi mumkin: 
a) shaxs uchun: 
– axborotlarni qidirish, olish, uzatish, ishlab chiqish va tarqatish 
bo‘yicha fuqarolarning konstitutsiyaviy huquqlari va erkinliklarini 
buzilishi; 
– fuqarolarni shaxsiy hayot daxlsizligi huquqidan mahrum qilish; 
– g‘ayriixtiyoriy zararli axborotlardan fuqarolarning o‘z sog‘liqlarini 
himoya qilish huquqlari buzilishi; 
– intellektul mulk obyektlariga tahdid. 
b) jamiyat uchun: 
– axborotlashtirilgan jamiyatni qurishga to‘siqlar; 
– jamiyatning ma’naviy yangilanish, uning ma’naviy boyliklarini 
saqlash, fidoyilik va xolislik, mamlakatning ko‘p asrlik ma’naviy 
an’analarini rivojlantirish, milliy, madaniy merosni targ‘ib qilish, axloq 
me’yorlari huquqlaridan mahrum qilish; 
– zamonaviy telekommunikatsiya texnologiyalarini taraqqiy 
etishi, mamlakat ilmiy va ishlab chiqarish potensialini rivojlantirish 
va saqlab qolishga qarshilik qiluvchi muhitni yaratish. 

Download 1,24 Mb.