288
2. Ishlaganida elektr zaryad hosil
qiluvchi qurilmalar, masalan,
elektr dvigatellar va generatorlar, avtomobillar dvigatellarini
oʻt olidirish
tizimlari va shunga
oʻxshashlar xizmat qiladi.
Xalaqitlar signal sifatida elektron asbobga ta’minot manbalari
liniyalaridan yoki signal kiritish va chiqarish zanjirlaridan kirishi
mumkin. Hozirgi kunda xalaqitlar bilan
kurashish uchun
koʻp samarali
choralar
koʻrilgan. Ularning hammasi xalaqit signalini soʻndirishga
yoʻnaltirilgan boʻlib, chuqur manfiy TA kiritish shular jumlasidandir.
TA foydali signal kuchaytirish koeffitsiyentini keskin kamayishiga olib
keladi, chunki xalaqit signali ham, foydali
signal ham, bitta kirishga
beriladi. Shuning uchun, ham signal kuchaytirish koeffitsiyentini, ham
xalaqitlarni
soʻndirish koeffitsiyentini oshirish uchun kuchaytirgich:
- xalaqit uchun chuqur manfiy TAni ta’minlashi;
- bir vaqtda foydali signal uchun manfiy TAni
yoʻqotishi kerak.
Bu talablarga
differensial kuchaytirgich
(
DK
) javob beradi. DKda
chiqish kuchlanishi har bir kaskad chiqish kuchlanishlarining ayirmasi
sifatida shakllanib,
koʻprik sxema koʻrinishida boʻladi. Koʻprik
sxemalar
oʻlchashlarning turli xatoliklarini kompensatsiyalash uchun
qoʻllaniladi. Bu xatoliklar barqarorlikni buzuvchi omillar hisobiga
hosil
boʻladi.
DKning ananaviy sxemasi 10.7-a rasmda keltirilgan. Kuchay-
tirgich ikkita simmetrik yelkadan tashkil topgan
boʻlib, birinchisi VT1
tranzistor va
R
K1
rezistordan, ikkinchisi esa VT2 tranzistor va
R
K2
rezistordan tashkil topgan.
R
E
rezistor ikkala yelka uchun umumiy. Har
bir yelka manfiy TAli UE ulangan kaskadni tashkil etadi. Sxemaning
boshligʻich ish rejimi
I
0
tok bilan aniqlanuvchi BTG yoki uni
oʻrnini
bosuvchi
katta nominalli
R
E
rezistor bilan ta’minlanadi.
DK elementlari
koʻprik sxema hosil qiladi (10.7-b rasm). Sxema
diagonallaridan biriga ikki qutbli kuchlanish manbai yo
E
M
, ikkinchisiga
esa,
yuklama qarshiligi
R
Yu
ulangan. Sxemadan foydalanilgan holda,
koʻprik balansi sharti, ya’ni uning chiqish kuchlanishi
В
А
CHIQ
U
U
U
−
=
nolga teng
boʻladi:
1
2
2
1
K
VT
K
VT
R
R
R
R
⋅
=
⋅
. (10.9)
Shart bajarilganda, ya’ni
E
M
kuchlanishlar va
koʻprik yelkalari
qarshiliklari
oʻzgarsa ham, balans buzilmaydi.
