O’zbekiston aloqa va axborotlashtirish agentligi

232 
oʻtadigan toklardan ancha katta tok iste’mol qiladilar. Shuning uchun 
koʻrsatib oʻtilgan periferiya modullarining mikroprotsessorning interfeys 
tizimi bilan aloqasi shinali qabulqilgich-uzatgichlari (shakllantirgichlari) 
orqali amalga oshiriladi. Ularning vazifasi – raqamli signallarni 
shakllantirish, tok 
boʻyicha impulslarni kuchaytirish, ya’ni «katta 
hajmdagi energiya» talab etuvchi raqamli yuklamalarga xizmat 
koʻrsatishdir. Qabulqilgich-uzatgichlari – bu tristabil ventillar majmui 
boʻlib, ruxsat beruvchi boshqaruv signali mavjud boʻlganda chiqishda
kirishdagi bir yoki nolga mos keluvchi yuqori yoki past potentsial hosil 
qiladilar. Ruxsat beruvchi boshqaruv signali mavjud 
boʻlmaganda ventil 
juda katta chiqish qarshiligiga ega 
boʻladi, ya’ni shinadan uzilgan 
boʻladi. Bu xossa shinalarga eng kichik yuklama berish orqali 
almashishni amalga oshirishga imkon beradi. Ba’zida bu elementlarni 
tristabil quvvat kuchaytirgichlari, buferli kuchaytirgichlar, buferlar 
yoki drayverlar
deb atashadi. 8.4-rasmda chiqishida uchta holatga ega 
boʻlgan KMDYA da bajrilgan buferli kuchaytirgich printsipial sxemasi 
keltirilgan. 
8.4-rasm.
Chiqishida uchta holatga ega 
boʻlgan buferli
KMDYA-kuchaytirgich. 
Buferli kuchaytirgich, aslida kalit sxema hisoblanadi. p- va n-
kanalli MDYA-tranzistorlarni parallel ulab chiqishida B=1 
boʻlganda 
F=A funk siyani amalga oshiruvchi kalit sxema hosil qilamiz. Agar A=0 
boʻlsa, u holda, A kirishga berilayotgan potentsial chiqishga ochiq 

233 
turgan VT1 tranzistor orqali uzatiladi (VT2 tranzistor berk 
boʻladi), agar 
A=1 
boʻlsa, u holda, A kirishga berilayotgan potentsial chiqishga ochiq 
turgan VT2 tranzistor orqali uzatiladi (VT1 tranzistor berk 
boʻladi). B=0 
boʻlsa ikkala tranzsitor berk boʻladi, ya’ni chiqish uzilgan boʻladi. 
Shunday qilib, mazkur sxema uchta holat (0,1 va uzilgan)ga ega 
boʻlgan 
funktsiyani amalga oshiradi. Kalit VT3 va VT4 tranzistorlarda 
bajarilgan KMDYA-invertor orqali boshqariladi. Agar boshqaruvchi 
kirishga yuqori daraja kuchlanishi (mantiqiy 1) berilsa, ikkitomonli kalit 
berkiladi va pastki tranzistorlar juftligi (ventillar) ikkitomonlama 
yoʻnalgan uncha katta boʻlmagan rezistorga (yuzlab Om) aylanadi. Bu 
ventil yuqori darajadagi chiziqlikda ham analog, ham raqamli signallarni 
uzitilish mumkin. Kirishga past boshqaruv kuchlanishi berilsa (mantiqiy 
0) pastdagi ikkita tranzistor berk 
boʻladi va sxemaning chiqishi bilan 
kirishi orasidagi qarshilik 50-100 MOm ga yetadi. 
8.5-rasmda umumiy maqsadlarga m
oʻljallangan 8-razryadli 
ma’lumotolarni parallel uzatishni amalga oshiruvchi shinali shakllantir-
gich tuzilma sxemasi keltirilgan. Adabiyotlarda shinali shakllantirgich 
shinali drayver yoki adapterlar deb ham keltiriladi. 

Download 6,22 Mb.