hisob- lagich deb, agar chastota boʻlishlarini hisoblasa -
chastota boʻluvchi deb
ataladi. Hisob natijalari hisobl
agich chiqishida ikkilik son koʻrinishida
berilgan kod va talab etilyotgan vaqt davomida saqlanishi mumkin.
Hisoblagichlar va chastota bo
ʻluvchilari EHM va boshqa raqamli
avtomat qurilmalari, hamda aloqa va nazorat-o
ʻlchov apparaturasida hi-
sob-kitob amallarini boshharishda keng qo
ʻllaniladi.
Hisoblagichning asosiy
statik parametri bo
ʻlib -
K sanoq moduli hiso
blanadi. U hisobning boʻlish koeffitsiyenti va hisoblagich tomonidan
oʻqilishi mumkin boʻlgan maksimal impulslar soni bilan aniqlanadi. K
ta impuls kelgach, hisoblagich dastlabki holatiga qaytadi. K=2
n
ga teng
boʻlib, n- hisoblagichning ikkilik razryadlari sonini bildiradi. Sanoq
moduli qiymatiga ko
ʻra hisoblagichlar
ikkilik (sanoq moduli 2ning toʻliq
darajasiga teng bo
ʻlgan) va
ikkilik-kodli (sanoq moduli 2ning to
ʻliq
darajasiga teng bo
ʻlmagan ixtiyoriy sonni qabul qilishi mumkin) turlarga
bo
ʻlinadi.
Hisoblagichning asosiy
dinamik parametri bo
ʻlib -
t K chiqish kodining o ʻrnatilish vaqti hisoblanadi. Bu kattalik kirish signali beril-
gan vaqt momentidan chiqishda yangi kod hosil bo
ʻlish vaqt momenti
oralig
ʻiga teng.
t K hisoblagich tezkorligini ifodalaydi.
Hozirgi kunda turli variantdagi hisoblash sxemalari ishlab chiqa-
riladi va qoʻllaniladi: asinxron (ketma-ketli) va sinxron (parallel); ikkilik
va o
ʻnlik; hisob ortishi yoki kamayishi mumkin boʻlgan bir yoʻnalishli
(jam
lovchi va ayiruvchi) va ikki yoʻnalishli (reversiv).
Bu sxemalarning asosi bo
ʻlib bir necha triggyerdan tashkil topgan
elementlar ketma-ketligi hisoblanadi. Hisoblagich va chastota bo
ʻluvchi-
laridagi triggerlar siljitish yoki sanoqning bir sikli davomida bitta ko-
manda yordamida avval yozilgan ma’lumotni keyigisiga uzatish va ol-
dindagi triggerlardan yangi ma’lumotni qabul qilishlari kerak. Shuning
uchun ikki pog
ʻonali yoki dinamik boshqaruvli triggerlar qoʻllaniladi.
Bundan tashhari triggerlar o
ʻz holatlarini qarama-qarshi (teskari) holatga
o
ʻzgartirish talab etilganda sanoq rejimida ishlashlari kerak. Ya’ni Ye0
ma’lumot kirishida «1» berilishi bilan.
Hisoblagichlar T, D va JK-triggerlar asosida tuziladi. Talab etilgan
hollarda razryadlararo va teskari mantiqiy
bogʻlanishlarda MElar qoʻl-
lash mumkin. Talab etilgan elementlar sonini minimallash uchun to
ʻrt-
172
razryadli hisoblagich sxemalari ikkilik va o
ʻnlik variantlarda ishlab
chiqariladi.
